Azospermi, ejakülatta ya da menide hiç sperm bulunmamasını ifade etmektedir. Azosperminin erkeklerin yaklaşık yüzde 1’inde olduğu düşünülmektedir. Bununla birlikte kısırlık sorunu olan her 10 erkekten birinde azospermi olduğu tahmin edilmektedir. Azosperminin nasıl tedavi edileceği, kadının doğurganlık durumuna ve azosperminin nedenine göre değişiklik gösterecektir.
Azospermisi olan erkeklerin genetik olarak çocuk sahibi olamayacakları düşünülse de durum mutlaka böyle olmak zorunda değildir. Gerek yardımcı üreme teknikleri gerekse cerrahi prosedürlerle azospermisi olan bazı erkeklerin çocuk sahibi olması mümkün olabilmektedir.
Azosperminin belirtilerini, nedenlerini, tedavisini ve azospermiye dair merak ettiğiniz diğer şeyleri bu yazıda okuyabilirsiniz.
Azospermi Belirtileri
Azosperminin, yani menide sperm olmamasının neden olduğu kendine özgü bir belirti yoktur. Azospermi genelde bebek sahibi olmak isteyen çiftlerin gebeliğin gerçekleşmemesi halinde farkına vardıkları bir sorundur. Bir yıl boyunca korunmasız düzenli cinsel ilişkiye rağmen gebeliğin olmaması halinde erkekte ve/veya kadında kısırlık olduğundan söz edilebilmektedir.
Azosperminin neden olduğu tek belirti genelde kısırlık olmakla birlikte azospermiye işaret edebilen belirtilerden bazıları şu şekildedir:
- Ejakülatın hacminin az olması ya da ejakülatta sperm olmaması
- Cinsel ilişki sonrası idrarın bulanık olması
- İdrar yaparken ağrı
- Pelvik ağrı
- Testislerde şişkinlik
- Penisin normalden küçük olması
- Testislerin normalden küçük olması
- Ergenliğin gecikmesi
- Ereksiyonda veya boşalmada zorluk
- Cinsel istekte azalma
- Göğüslerde büyüme
- Kasların kaybı
Azospermide yukarıdaki belirtilere rastlanabilmekle birlikte bu belirtilerin hiçbirinin olmamasına rağmen menide hiç sperm bulunmaması mümkündür.
Azospermi Neden Olur?
Azosperminin nedeni, türüne göre değişiklik göstermektedir. İki tür azospermiden bahsedilebilmektedir:
- Obstrüktif azospermi (Tıkayıcı olan)
- Non obstrüktif azospermi (Tıkayıcı olmayan)
Obstrüktif azosperminin (tıkayıcı olan) nedenleri şu şekildedir:
Obstrüktif azospermide testislerde yeterli miktarda sperm üretimi olsa da spermin testislerden çıkıp ejakülata girmesini engelleyen yapısal sorunlar mevcuttur. Bu yapısal sorunların nedenleri şu şekildedir:
Doğumsal anomali
Obstrüktif azospermiye yol açabilecek bazı genetik faktörler veya doğumsal anomaliler olabilir. Bazı erkeklerde epididimde doğuştan tıkanıklık varken bazılarında ise vas deferenslerde eksiklik olabilir. Anomalilerin nedenini bilmek her zaman mümkün değildir.
Üreme sistemiyle ilgili enfeksiyon veya inflamasyon
Epididimin tıkanmasının nedeni enfeksiyon veya inflamasyon olabilir. Enfeksiyonun nedeni, cinsel yolla bulaşan bir hastalık olabilir. Enfeksiyon tedavi edilmiş olsa dahi epididimdeki tıkanıklık devam edebilir. Bu nedenle antibiyotiklerle enfeksiyonun yenilmesi mümkün olsa da tıkanıklığı tedavi etmek mümkün değildir. Cinsel yolla bulaşan hastalıklar enfeksiyonla birlikte inflamasyona, skar dokuya ve tıkanmaya da neden olabilir.
Geçmişteki travmalar ve/veya cerrahi operasyonlar
Erkek üreme sistemindeki tıkanıklıkların nedeni, geçmişteki travmalar ve/veya cerrahi operasyonlar olabilir. Örneğin, kasık fıtığının tedavisi için yapılan cerrahi bir işlem, testislerin ya da vas deferenslerin zarar görmesine neden olabilir. Vas deferenslerin kasıtlı olarak kesildiği ya da tıkandığı vazektomi de azospermi nedenidir.
Retrograd ejakülasyon
Retrograd ejakülasyon, meninin boşalma sırasında üretradan ileri gitmek yerine geri dönerek mesaneye doğru hareket etmesidir. Durumun ciddiyetine bağlı olarak sperm sayısında azalma ya da hiç sperm olmaması ile karşılaşılabilir. Retrograd ejakülasyonda tıkanıklık bulunmamakla birlikte ejakülasyon süreci düzgün çalışmadığı için bu sorun tıkayıcı azospermi olarak kabul edilmektedir.
Non obstrüktif azosperminin (tıkayıcı olmayan) nedenleri ise şu şekildedir:
Genetik ve kromozomal anomaliler
Non obstrüktif azosperminin genetik nedeni tam olarak belirlenememekle birlikte anomaliler arasında Y kromozomal mikrodelesyonlar, Klinefelter sendromu ve Kallmann sendromunun yer aldığı bilinmektedir. Bu sorunlar X ve Y kromozomlarında anomaliye neden olarak azospermiye yol açabilmektedir.
Radyasyon, kemoterapi ya da toksinlere maruz kalma
Toksinlere maruz kalma, geçici ya da kalıcı olarak azospermiye neden olabilir. Kanser tedavisi sırasında erkek üreme organlarına doğrudan radyoterapi uygulanması halinde de azospermi görülebilir. Kemoterapi ise genelde tedavi boyunca azospermiye neden olurken tedavi sonrası azosperminin devam edip etmeyeceği tam olarak bilinmemektedir.
Hormonal dengesizlikler
Hipofiz bezi, hipotalamus ve testisler, sperm üretimi için gerekli olan hormon sinyallerini ve kimyasalları oluşturmak için birlikte çalışırlar. Hormon üretiminde, seviyelerinde veya etkileşiminde meydana gelen anormallikler, hormonal dengesizliklere yol açarak azospermiye neden olabilir. Hormonal dengesizliklerin pek çok nedeni olabileceği için kesin nedenin belirlenmesi her zaman mümkün olmayabilir.
İlaçların yan etkileri
İlaçların yan etkiler nedeniyle görülen azosperminin nedeni genelde testosteron takviyesi yüzünden meydana gelmektedir. Aynı zamanda sporcuların kullandıkları anabolik steroidler ve kanser hastalarının kullandıkları kemoterapi ilaçları da azospermiye neden olabilir. İlaçların yan etkisi olarak görülen azospermi bazen geçici olabilirken bazense kalıcı sorunlara yol açabilir.
Varikosel
Varikosel, skrotum ya da testislerde damar genişlemesidir. Damar genişlemesi, bölgede kan birikmesine neden olarak testislerin sıcaklığının artmasına ve şişmelerine, küçülmelerine ve başka rahatsızlıklara yol açabilir. Varikosel, erkek kısırlığı açısından önemli bir faktördür.
Azospermi Tedavisi
Azospermide başvurulacak kısırlık tedavisi, azosperminin türüne ve sorunun nedenine göre değişiklik gösterecektir. Tedavi seçeneklerini etkileyen bir diğer faktör ise kadının doğurganlığı olacaktır.
Obstrüktif azospermide başvurulan tedaviler genellikle şunlar olmaktadır:
Vazektomiyi tersine döndürme
Geçmişte vazektomi geçirdiği için menisinde hiç sperm bulunmayan erkeklerin, vazektomiyi tersine döndürmek için ameliyat olmaları halinde bebek sahibi olmaları mümkün olabilir.
Mikrocerrahi Testiküler Sperm Ekstraksiyonu (Mikro TESE)
Mikro TESE, sperm içeren testis dokusunun ufak bir kesi ya da iğne yardımıyla alınmasıdır. Mikro TESE ile alınan sperm tüp bebek tedavisinde kullanılabilir.
Transuretral Ejakülatör Kanal Rezeksiyonu (TURED)
TURED, ejakülatör kanalda tıkanıklığı olan erkeklerde tıkanıklığı gidermek ve spermin ilerlemesine yardımcı olmak için kamera yardımı ile yapılan küçük bir cerrahi operasyondur.
Skar dokunun düzeltilmesi
Azosperminin nedeni skar dokunun neden olduğu tıkanıklıksa bunlar, endoskopik cerrahi ile düzeltilebilir.
Non obstrüktif azospermide başvurulan tedaviler ise genellikle şunlar olmaktadır:
İlaç kullanımı
Biyolojik olarak kullanılabilir durumda olan testosteronun düşük olması halinde klomifen sitrat kullanılabilir. İlaç kullanımı sonrası sperm analizi ile sonuçlar kontrol edilir. İlaç kullanımı ile Mikro TESE sırasında sperm bulma ihtimalinin artması sağlanabilir.
Mikrocerrahi Testiküler Sperm Ekstraksiyonu (Mikro TESE)
Mikro TESE, non obstrüktif azospermide de kullanılabilir. Bu operasyon, testosteron takviyesine rağmen ejakülatta yeterli sayıda sperm bulunmaması halinde yardımcı olarak kullanılan bir yöntemdir.
Sonuç Olarak
Azospermi, erkek kısırlığı açısından önemli bir risk faktörüdür. Bununla birlikte azospermisi olan bazı erkeklerin yardımcı tedavilerle çocuk sahibi olması mümkün olabilmektedir. Azospermi teşhisi aldıysanız, doktorunuza danışarak neler yapabileceğinizi öğrenmeli ve gerekirse psikolojik yardım almayı ihmal etmemelisiniz.
