Menopoz, kadının üreme çağının sonlandığı ve artık bebek sahibi olamadığı dönemi ifade etmektedir. Ortalama menopoz yaşı 50’lerin başı olmakla birlikte bazı kadınlar, 40 yaşından önce menopoza girebilmektedir. Bu durumda erken menopoz söz konusudur.
Menopoz, yumurtalıkların yumurta üretmeyi bırakmasıyla birlikte gerçekleşmekte ve vücuttaki östrojen seviyelerinin düşmesine neden olmaktadır. 12 aydan uzun bir süre adet görmeyen kadınların menopoza girdiği kabul edilmektedir.
Yumurtalıkların zarar görmesi veya östrojen üretiminin durması gibi faktörler, menopozun erken başlamasına neden olabilmektedir. Bunlara neden olan faktörler arasında kemoterapi veya yumurtalıkların alınması yer alabilmektedir.
Erken Menopoz Nedenleri
Erken menopoza neden olabilen çeşitli faktörler bulunmakla birlikte bunların tespit edilmesi her zaman mümkün olmayabilir. Erken menopoza neden olabileceği düşünülen faktörlerden bazıları şunlardır:
Genetik
Erken menopoz ortada hiçbir neden yoksa genetik kaynaklı olarak başlamış olabilir. Menopozun başlama yaşı genellikle genetikle ilgilidir. Bu nedenle annenizin ne zaman menopoza girdiği, sizin ne zaman menopoza gireceğinize dair ipucu sağlayabilir. Anneniz erken yaşta menopoza girdiyse sizin de erken menopoza girmeniz mümkün olabilir.
Yaşam tarzı
Yaşam tarzı da erken menopoz üzerinde etkili olabilir. Sigara, östrojen üretimini etkileyerek menopozun erken başlamasına yol açabilir. Sigaranın yanı sıra Vücut Kitle İndeksi de menopoz yaşı üzerinde etkili olabilir. Östrojen, yağ dokusunda depolandığı için yağ oranı çok düşük olan kadınlarda östrojen daha erken bitebilir. Bu faktörlerin yanı sıra yeteri kadar egzersiz yapmamak ve güneşe yeterince maruz kalmamak gibi faktörlerin de erken menopoza neden olabileceği düşünülmektedir.
Kromozom sorunları
Kromozomlarla ilişkili bazı sorunlar da erken menopoza yol açabilir. Örneğin, Turner sendromunda eksik kromozom nedeniyle yumurtalıklar gerektiği gibi çalışmayabilir ve bu da erken yaşta menopoza girmeye neden olabilir. Turner sendromunun yanı sıra başka genetik sorunlar da erken menopoza neden olabileceği için doktorunuzla konuşabilir ve erken menopoza neden olabilecek kromozom sorunlarını tespit etmek adına gerekli testleri yaptırabilirsiniz.
Otoimmün hastalıklar
Erken menopoz, tiroit hastalığı veya romatoid artrit gibi otoimmün hastalıkların bir belirtisi olarak ortaya çıkıyor olabilir. Otoimmün hastalıkların neden olduğu inflamasyon, yumurtalıkları etkileyebilir ve bu da menopozun erken başlamasına yol açabilir.
Epilepsi
Epilepsisi olan kişilerde erken yumurtalık riski daha yüksek olabilmektedir. Erken yumurtalık yetmezliği ise menopozun erken başlamasına neden olabilmektedir.
Erken Menopoz Belirtileri
Menopozdan birkaç yıl öncesinden başlayarak adet düzensizlikleri yaşadığınızı fark edebilirsiniz. Bu dönemde adet döngüleri daha uzun veya daha kısa olabileceği gibi adet dönemleri arasında vajinal kanama görülebilir. Bu nedenle adet düzensizliğiniz olması halinde doktorunuzu ziyaret etmeniz önemlidir.
Erken menopoz belirtileri, menopoz belirtileriyle genelde aynıdır. Hem menopoz hem de erken menopozda görülebilen belirtiler şunlardır:
- Sıcak basmaları
- Gece terlemeleri
- Vajinal kuruluk
- İdrar yapma sıklığında artış
- İdrar yolu enfeksiyonlarında artış
- Duygusal değişimler
- Cilt, göz veya ağız kuruluğu
- Göğüslerde hassasiyet
- Baş ağrıları
- Kalp atışının hızlanması
- Eklem ve kas ağrıları
- Cinsel istekte değişiklik
- Odaklanmada zorluk veya unutkanlıkta artış
- Kilo alma veya kilo verme
- Saç dökülmesi
Erken Menopoz Nasıl Anlaşılır?
Menopoz öncesi dönem, perimenopoz olarak isimlendirilmektedir. Perimenopoz sırasında adet düzensizliği olabilir ve menopozda yaşanan belirtileri görülebilir.
Kadının 12 ay üst üste adet görmemesiyle birlikte menopoza girdiği kabul edilir. Bu nedenle erken menopozun en önemli belirtisi, adet kanamasının olmamasıdır.
Menopozun teşhis edilmesi için genellikle test yapılması gerekli olmamakla birlikte erken menopozda doktorunuz emin olmak için test yapmak isteyebilir. Yaşadığınız belirtilerin menopoz nedeniyle yaşanıp yaşanmadığının anlaşılması için aşağıdaki testlerin yapılması gerekebilir:
- Anti-Müllerian hormon (AMH): AMH seviyelerinin tespit edilmesi için test yapılması ile menopoza girilip girilmediği anlaşılabilir.
- Östrojen: Östrojen seviyeleri menopozla birlikte azaldığı için östrojenin test edilmesi gerekebilir.
- Folikül uyarıcı hormon (FSH): FSH seviyeleriniz sürekli olarak 30 mIU/mL’nin üzerindeyse ve bir yıldır adet görmediyseniz, menopoza girmiş olabilirsiniz. Ancak menopozun teşhisi için yalnızca yükselen FSH seviyelerine bakmak yeterli olmayacaktır.
- Tiroit uyarıcı hormon (TSH): TSH seviyelerinin yüksek olması, hipotiroidi belirtisi olabilir. Hipotiroidi, menopoza benzer belirtilere neden olabileceği için bu yaşadığınız belirtilerin tiroitten kaynaklanıp kaynaklanmadığını anlamak için TSH seviyelerinin ölçülmesi gerekebilir.
Erken Menopoz Tedavisi
Erken menopozda genellikle herhangi bir tedavi gerekmemektedir. Bununla birlikte menopoz belirtilerini veya menopozun neden olduğu sorunlar varsa bunları kontrol altına almak için tedavi görülmesi gerekebilir.
Erken menopozun sağlık açısından neden olabileceği riskleri azaltmak için hormon replasman tedavisi gerekli görülebilir. Hormon replasman tedavisi ile vücuttaki eksik hormonların alınması sağlanır. Bu sayede menopozun belirtileri ve neden olabileceği yan etkiler azaltılabilmektedir.
Hormon replasman tedavisinin kalp hastalığı, felç ve meme kanseri gibi riskleri olabileceği için bu tedaviye başlamadan önce tedavinin risklerini ve faydalarını doktorunuzla detaylı bir şekilde konuşmanız gerekir.
Erken menopozda hormon replasman tedavisinin yanı sıra yaşam tarzınızda yapacağınız bazı değişikliklerle menopozun bazı yan etkilerini azaltmanız mümkün olabilir. Sağlıklı beslenme ve düzenli egzersiz ile menopoz belirtilerini azaltabilirsiniz. Ayrıca sigarayı bırakmanız da yan etkileri azaltma konusunda etkili olabilir.
Erken Menopozda Gebelik Olur mu?
Hem menopoz hem de erken menopozda yumurtlama bittiği için gebe kalmak mümkün değildir. Bununla birlikte 12 ay üst üste adet görmeme gibi bir durum yaşamadıysanız, hala gebe kalma şansınız olabilir. Bu durumda hala son adetinizi görmediğiniz için gelecekte yumurtlamanız mümkündür. Bu nedenle gebe kalma şansınızı ve neler yapabileceğinizi öğrenmek için bir an önce doktorunuza başvurmanız iyi olacaktır.
Erken menopoz veya menopoz sonrası doğal yollarla olmasa da yardımcı üreme teknolojileriyle gebe kalmanız mümkün olabilir. Ancak bunun için menopozdan önce yumurtalarınızı dondurmanız gerekecektir.
Menopoza girdikten sonra yumurtalıklarınızın yumurta üretmesi mümkün olmayacağı için tüp bebek tedavisiyle gebe kalmanız mümkün olmayacaktır. Bu nedenle ailenizde erken yaşta menopoza girmiş kadınlar varsa veya perimenopoz belirtileri yaşamaya başladıysanız, bir an önce doktora giderek neler yapabileceğinizi konuşmalısınız. Bu sayede gerekli testleri yaptırabilir ve neler yapabileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Perimenopoz döneminde doğal yolla gebe kalmak zor olduğu için tüp bebek tedavisi ile gebelik şansının arttırılması mümkün olabilir. Tüp bebek tedavisinde yumurta ile sperm laboratuvar ortamında bir araya getirilmekte ve ardından oluşan embriyo, kadının rahmine transfer edilmektedir. Bu sayede gebelik şansı arttırılabilmektedir.
Perimenopozda hormon seviyelerinin ve yumurta kalitesinin azalması ile tüp bebek tedavisinde başarı şansı azalabilmektedir. Bu nedenle tedavi öncesi tüm faktörler göz önüne alınması ve kişiye özel bir tedavi planı uygulanması çok önemlidir.
Sonuç Olarak
Erken menopoz, normalden önce menopoza girilmesini ifade etmektedir. Kadınların çoğu 50 yaşına geldiğinde menopoza girmektedir. Erken menopoz ise 40 yaşından önce gerçekleşmektedir.
40 yaşın altındaysanız ve adet düzensizliği, ara kanama, sıcak basması ve vajinal kuruluk gibi menopoz belirtileriniz varsa doktorunuzu ziyaret etmelisiniz. Bu sayede belirtilerinizin nedenini ve herhangi bir sağlık sorununuz olup olmadığını anlayabilirsiniz.
Erken menopoz, tedavi edilmesi gereken bir durum olmamakla birlikte menopozun neden olduğu belirtilerden rahatsız oluyorsanız, doktorunuzla konuşabilir ve görebileceğiniz tedaviler hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz.
