Ertesi gün hapı, herhangi bir korunma yönteminin kullanılmadığı veya başarısız olduğu durumlarda kullanılan bir doğum kontrol yöntemidir. Ertesi gün hapı özellikle korunmasız cinsel ilişki sonrası hemen alındığında etkili olmakla birlikte bariyer yöntemlerin aksine cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlamamaktadır.
Ertesi gün hapı, acil durumlarda kullanılmak üzere tasarlanmış olup sürekli olarak kullanılmaması gereken bir yöntemdir. Ertesi gün hapında amaç gebeliği sonlandırmak değil, gebelik hiç başlamadan engellemektir. Bu haplar genelde yumurtlamayı geciktirerek veya engelleyerek gebeliği önlemektedir.
Ertesi gün hapının çeşitlerini, nasıl işe yaradığını ve ertesi gün hapına dair merak ettiğiniz diğer şeyleri bu yazıda okuyabilirsiniz.
Ertesi Gün Hapı Nedir?
Ertesi gün hapı, acil durumlarda kullanılan bir doğum kontrol yöntemidir. Bu haplar, sürekli olarak kullanılabilen doğum kontrol haplarından farklıdır. Ertesi gün hapının kullanılma nedenleri genelde şunlar olmaktadır:
- Doğum kontrol yöntemi olmadan cinsel ilişkiye girmek
- Kondomun yırtılması veya doğum kontrol hapının unutulması gibi nedenlerden dolayı doğum kontrolünün başarısız olması
- Rıza dışı cinsel ilişki
Ertesi gün hapını farklı markalarda bulmanız mümkündür. Ülkemizde satılan ertesi gün hapları arasında yalnızca progesteron hormonu içeren veya ulipristal içeren haplar bulunmaktadır.
Acil korunma yöntemi olarak ertesi gün hapı dışında rahim içi araçlar olan spirallere de başvurulabilmektedir. Bakır veya hormonlu spiraller, korunmasız cinsel ilişkiden sonra beş gün içinde takılırsa korunmasız ilişki sonrası gebeliğe karşı koruma sağlayabilir.
Ertesi Gün Hapı Çeşitleri
Eczanelerde farklı markalarla satılan ertesi gün haplarına rastlayabilirsiniz. Bu haplar, içerdikleri etken maddeye göre farklı şekillerde gebeliği engellemeye yardımcı olmaktadır. Ertesi gün hapı çeşitleri şu şekildedir:
Yalnızca progesteron içeren haplar
Yalnızca progesteron içeren haplar, korunmasız cinsel ilişki sonrası mümkün olduğunca kısa sürede alınmalıdır. Bu hapları kullanmak için ideal süre ilk 3 gün olmakla birlikte cinsel ilişkiden sonra 5 güne kadar alınabilmektedir. Bununla birlikte hapı kullanmak için ne kadar beklenirse ilacın etkinliği o kadar azalacaktır.
Ulipristal içeren haplar
Ulipristal içeren haplar, doğru zamanda alındığında diğer ertesi gün haplarına göre daha etkili olabilir. Korunmasız cinsel ilişkiden 5 gün sonrasına kadar alınabilen bu haplar, yumurtlamayı engelleyerek gebeliği önlemeye yardımcı olur.
Kombine doğum kontrol hapları
Hem progesteron hem de östrojen içeren doğum kontrol hapları da gebeliğe karşı anında koruma sağlamak için kullanılabilir. Ancak bu yöntemde bir tane hap almak yeterli olmayacağı için hapları kaç adet ve kaç saat aralıklarla almanız gerektiğini doktorunuza danışmalısınız.
Yuzpe rejimi
Bu yöntemde korunmasız cinsel ilişkiden sonra ilk 72 saat içinde 12 saat arayla doğum kontrol hapı almak gerekir. Tek seferde 100 mcg etinil estradiol ve 0.5 mg levonorgestrel alınan bu yöntemi iki kez tekrarlamak gerekir. Yuzpe rejiminin ertesi gün haplarına göre daha az etkili olduğunu bilmek önemlidir. Bu yöntemde fazla doz ilaç kullanımı nedeniyle mide bulantısı ve kusma görülebileceği gibi kan pıhtılaşması riski de artabilir. Bu nedenle yuzpe rejimi yalnızca diğer yöntemlerin kullanılmasının mümkün olmadığı durumlarda düşünülmelidir.
Ertesi Gün Hapı Nasıl Korur?
Normalde adet döngüsü içinde gebeliğin gerçekleşmesi için yumurtlama döneminde olunması gerekir. Yumurtanın ömrü 24 saatken sperm ise kadının vücudunda 5 güne kadar hayatta kalabilmektedir. Bu nedenle döllenme cinsel ilişkiden sonra birkaç gün içinde gerçekleşebilir.
Ertesi gün hapı, yumurtlamayı tetikleyen hormonun artmasını engelleyerek yumurtalıkların yumurta bırakmasını geciktirir. Bu durumda sperm yumurtaya ulaşamayacağı için gebelik gerçekleşmez. Ertesi gün hapının hormonlarda değişiklik olmadan alınması önemlidir. Yumurtlama dönemi yaklaştıkça hapın etkinliği azalır. Hapın döllenme sonrası alınması halinde ise gebeliği engellemek mümkün değildir.
Önceden ertesi gün hapının embriyonun tutunmasını engelleyerek düşüğe neden olduğunu düşünülse de bu görüş doğru değildir. Ertesi gün hapının amacı embriyonun tutunmamasını sağlamak değil, yumurtlamanın gerçekleşmemesini sağlamaktır.
Ertesi Gün Hapı Ne Kadar Etkili?
Ertesi gün hapının gebeliği önlemedeki başarısını anlamak için hapın ne zaman alındığını hesaba katmak gerekir. Ertesi gün hapı, korunmasız cinsel ilişki sonrası ne kadar erken alınırsa o kadar etkilidir. İlacın ismi nedeniyle ertesi gün alınması gerektiği gibi bir algı olsa da ilacı almak için beklemeniz gerekmez.
Ertesi gün hapının farklı çeşitleri için farklı etkinlik süreleri mevcuttur. Yalnızca progesterin içeren haplar korunmasız cinsel ilişkiden sonra 72 saat içinde alınmalıdır. Ulipristal içeren haplar veya kombine doğum kontrol hapları ise korunmasız cinsel ilişkiden sonra 120 saate kadar alınabilmektedir.
İlaçların, belirtilen zaman aralıkları aşılacak şekilde alınması halinde gebelik riskinde artış olacaktır.
Ertesi Gün Hapının İşe Yaramadığı Nasıl Anlaşılır?
Ertesi gün hapını belirtilen süre içinde aldıysanız, ilacın etkinliği oldukça yüksek olacaktır. Ancak her yöntemde olduğu gibi bu yöntemde de başarısızlık ihtimalinin bulunduğu unutulmamalıdır. İlacı almayı ne kadar geciktirirseniz, ilacın işe yarama ihtimali o kadar azalacaktır.
Ertesi gün hapının işe yaramaması halinde karşılaşılan ilk belirti adet gecikmesi olacaktır. Bu nedenle normalde adet görmeniz gereken tarihin üzerinden 7 gün geçmesine rağmen adet olmadıysanız, gebelik testi yaptırmanız gerekir.
Ertesi Gün Hapı Yan Etkileri
Ertesi gün hapının ciddi bir yan etkisi yoktur. Bununla birlikte ertesi gün hapı aldıktan sonra şu yan etkilere rastlanabilmektedir:
- Adetin normalden erken ya da geç gelmesi
- Lekelenme şeklinde hafif kanama
- Mide bulantısı ve kusma
- Yorgunluk
- Baş ağrısı ve baş dönmesi
- Karında veya göğüslerde ağrı
Ertesi gün hapı pek çok kadında ciddi bir yan etkiye neden olmamaktadır. Bununla birlikte hapı kullandıktan sonra şiddetli yan etkileriniz olması halinde doktorunuzu ziyaret etmelisiniz.
Ertesi Gün Hapı Aldıktan Sonra Kanama Olur mu?
Ertesi gün hapı aldıktan sonra hafif kanama şeklinde lekelenme olabilir. Hapı aldıktan sonra lekelenmeniz olursa endişelenmeniz gerekmez. Bununla birlikte kanama yoğunsa veya adetiniz geciktikten sonra gerçekleşiyorsa doktorunuza haber vermelisiniz. Adet geciktikten sonra görülen lekelenme, yerleşme kanaması olabilir. Yerleşme kanaması, embriyonun rahim duvarına tutunmasıyla meydana gelir. Bu nedenle kanamanız nedeniyle endişe duyuyorsanız, doktorunuzu ziyaret etmeniz iyi olacaktır.
Ertesi Gün Hapı Adet Düzenini Bozar mı?
Ertesi gün hapı adet düzenini bozabilir. Bu nedenle adetiniz normalden daha erken ya da daha geç gelebilir. Ertesi gün hapı kullandıktan sonra genelde adet kanaması daha erken başlasa da kanamanın bir haftaya kadar daha geç başlaması da mümkündür.
Ertesi gün hapının adet düzenini etkilemesinin nedeni, yumurtlamanın engellenmesidir. Yumurtlamanın engellenmesi için alınan hormonlar, adetin daha erken ya da daha geç gelmesine neden olabileceği gibi kanamanın daha hafif ya da daha yoğun olmasına da neden olabilir.
Ertesi gün hapının adet düzenini etkilemesi normal olmakla birlikte adetiniz bir hafta geciktiyse veya hapı aldıktan sonra 3 hafta içinde adet olmadıysanız, her ihtimale karşı gebelik testi yapmalısınız.
Sonuç Olarak
Ertesi gün hapı, gebeliğe karşı anında koruma sağlayan bir yöntemdir. Ertesi gün hapının etkinliğinin en üst düzeyde olması için hapı, korunmasız cinsel ilişkiden sonra en kısa sürede almak gerekir. Ertesi gün hapıyla ilgili sorularınızı veya hapı aldıktan sonra yaşadığınız belirtiler hakkındaki endişelerinizi doktorunuza danışabilirsiniz.
