Hormonlar, vücutta endokrin sistemi tarafından üretilen habercilerdir. Bunlar, vücut boyunca dolaşarak çeşitli süreçlerin kontrol edilmesini ve vücuttaki dengenin korunmasını sağlamaya yardımcı olurlar. Enerji seviyelerinin, metabolizmanın, üremenin ve daha pek çok sürecin yönetilmesi hormonlar sayesinde mümkündür.
Endokrin sisteminin çok fazla veya çok az hormon üretmesiyle birlikte vücutta hormonal dengesizlik meydana gelir. Hormonlarda meydana gelen ufak dengesizlikler dahi erken menopoz ve yumurtalık kanseri gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Kadınlarda hormonal dengesizliklerin neden olabileceği pek çok belirti ve sorun olduğu için altta yatan nedenin tespit edilmesi, sağlığın normale döndürülmesi açısından önemlidir.
Hormon bozukluğunun nedenlerini, nasıl anlaşıldığını ve başvurulabilecek tedavi yöntemlerini bu yazıda okuyabilirsiniz.
Hormon Bozukluğu Nedir?
Hormonlar, endokrin sisteminin parçası olan bezler ve dokular tarafından üretilen kimyasallardır. Vücuttaki tüm dokular ve organlara ulaşan hormonlar, vücudun farklı bölgelerine nasıl işleyeceklerini haber vermekten sorumludur.
Hormonlar, vücuttaki pek çok süreci düzenlemeye yardımcıdır. İştahtan metabolizmaya, uyku döngülerine, kalp atış hızına ve cinsel işleve kadar birçok süreçten sorumlu olan hormonlarda meydana gelen dengesizlikler sağlık sorunlarına neden olabilir.
İnsülin, kortizol, tiroksin, androjenler, östrojen veya progesteron gibi hormonların çok fazla veya çok az olmasıyla hormonal dengesizlikler meydana gelir. Hormonlardaki en ufak değişiklikler dahi vücutta önemli sorunlar görülmesine yol açabilmektedir.
Hormon Bozukluğu Belirtileri
Kadınlarda hormon bozukluğuna işaret eden çok sayıda belirti bulunmaktadır. Bu belirtiler, vücuttaki hangi bezlerin etkilendiğine ve hangi hormonlarda dengesizlik meydana geldiğine göre değişiklik göstermektedir.
Hormon bozuklukları ve bunlarla ilişkili olarak ortaya çıkabilecek belirtiler şunlardır:
Adet düzensizliği
Hormon bozukluğu nedeniyle kadın vücudunda androjen hormonunun fazla üretilmesi nedeniyle polikistik over sendromu (PKOS) meydana gelebilir. Hormonlardaki bu dengesizlik adet düzensizliğine ve hatta kalp hastalığı ve diyabet gibi sağlık sorunlarına neden olabilir. Ayrıca adet kanamalarının normalden yoğun geçmesine neden olabilir.
Cinsel istekte azalma
Vücutta östrojen seviyelerinin düşmesiyle birlikte cinselliğe duyulan ilgide azalma olabilir. Hormonlardaki dengesizlik aynı zamanda vajinal kuruluğa yol açarak cinsel ilişki sırasında ağrı veya rahatsızlık hissedilmesine neden olabilir.
Açıklanamayan kilo artışı
Tiroit hormonlarının düşük olması, kortizol seviyelerinin yüksek olması, PKOS ve diğer hormon bozuklukları açıklanamayan kilo artışına yol açabilir.
Kısırlık
Hormon bozuklukları adet döngüsünü etkileyerek kısırlığa neden olabilmekte ve gebe kalmayı zorlaştırabilmektedir.
Uykusuzluk
Progesteron hormonundaki dengesizlikler, uyumayı zor hale getirerek uykusuzluk sorunlarına neden olabilmektedir. Progesteron üretiminin çok fazla olması ise kronik yorgunluğa yol açabilmektedir.
Şişkinlik
Sindirim sistemini etkileyen hormonlarda yaşanan dengesizlikler, şişkinliğe ve mideyle ilgili başka sorunlara neden olabilmektedir.
Ruh halinde değişimler
Adet döngüsü sırasında veya menopozda meydana gelen hormonal değişimler, ruh halinde farklılıklara neden olabilir. Bununla birlikte tiroit hormonu gibi hormonlarda meydana gelen dengesizlikler de ruh halindeki değişimleri tetikleyebilir.
Kronik akne
Pek çok kadın adet görmeden önce veya adet görürken akne sorunu yaşar. Ancak aknenin adet döngüsünden bağımsız olarak görülmesi, altta yatan hormon dengesizliklerine işaret ediyor olabilir. Androjen hormonunun fazla salgılanmasıyla gözenekler oluşabilir ve akne oluşumu meydana gelebilir.
Gece terlemeleri
Östrojen hormonun az üretilmesi, gece terleyerek uyanmaya neden olabilir. Menopoz başlangıcındaki pek çok kadının en sık karşılaştığı belirtilerden bir tanesi gece terlemesidir. Östrojen dışındaki hormonlarda görülen dengesizlikler de gece terlemesine yol açabilir.
Hormon Bozukluğu Nasıl Anlaşılır?
Hormon bozukluğu bazen alttaki soruna yönelik belirtilere neden olsa da yalnızca belirtiye bakarak sorunun ne olduğunun anlaşılması mümkün olmayabilir. Örneğin, depresyonun kişinin yaşadığı bir olayla mı yoksa yaşadığı hormonal sorunlarla mı ilişkili olduğunu anlamak kolay olmayabilir. Bu nedenle vücudunuzda herhangi bir rahatsızlık hissetmeniz halinde doktora gitmeniz önemlidir.
Hormon bozukluğunun tespit edilmesi için kontrol edilen hormonlar genellikle şunlardır:
Estradiol
Estradiol, östrojen hormonudur ve menopoz öncesi kadınlarda yumurtalıklar tarafından üretilir. Estradiol, üreme sağlığını destekleyen önemli bir hormondur ve menopozla birlikte bu hormonda önemli düşüşler meydana gelebilir.
Progesteron
Progesteron, rahim duvarının oluşmasına ve gebelik sırasında rahim duvarının korunmasına yardımcı olan bir hormondur. Menopozla birlikte yumurtlama bittiği için progesteron hormonunda önemli bir düşüş meydana gelir.
Luteinleştirici hormon (LH)
LH, yumurtlamadan sorumlu hormondur. Adet döngüsünün ikinci yarısında LH seviyelerinin normal olması genelde üreme sistemini etkileyen önemli bir hormonal sorun olmadığına işaret etmektedir.
Folikül uyarıcı hormon (FSH)
FSH, yumurtalıklardaki foliküllerin büyümesinden ve olgunlaşmasından sorumlu hormondur. FSH seviyelerinin normal olması, kadının yumurtalık rezervinin yaşına göre normal olduğu anlamına gelebilir.
DHEA
Adrenal bezler ve yumurtalıklar tarafından üretilen DHEA hormonu, testosteron ve östrojen gibi diğer hormonların üretilmesine yardımcıdır.
Kortizol
Kortizol genelde stres hormonu olarak bilinse de bundan fazlasıdır. Kortizol vücuttaki glikoz ve enerji seviyelerini düzenlemeye de yardımcıdır. Stres seviyesinin çok yüksek olmasıyla kortizol seviyelerinde dengesizlikler meydana gelebilir.
Tiroit uyarıcı hormon (TSH)
Hormon bozukluğu şüpheniz varsa TSH seviyelerinizin kontrol edilmesi önemlidir. TSH, tiroit bezinin hormon üretimini kontrol etmeye yardımcıdır ve genelde tiroit ile ilgili hastalıkların tespit edilmesi için TSH’nin kontrol edilmesi gerekmektedir.
Serbest T3
Serbest T3, tiroit bezinin ürettiği bir hormondur. Tiroidiniz aşırı veya az aktifse serbest T3 seviyelerinizde dalgalanmalar olabilir.
Serbest T4
Serbest T4, tiroit bezinin ürettiği bir hormondur ve tiroit bezinde sorunlar olması halinde bu hormonda dalgalanmalar meydana gelebilir. Bu nedenle hormon bozukluğu belirtileriniz varsa tiroit tarafından üretilen hormonların kontrol edilmesi önemlidir.
Serbest testosteron
Testosteron, kadında az miktarda da olsa üretilen bir hormondur. Testosteronun aktif formu olan serbest testosteronda meydana gelen dengesizlikler, PKOS’tan hirsutizme kadar pek çok soruna işaret ediyor olabilir.
Anti TPO
Anti TPO, tiroit enzimlerine bağlanarak tiroit fonksiyonlarını baskılayabilir. Hashimoto hastalığında Anti TPO seviyelerinde artış görülebilir.
Hormon Bozukluğu Nasıl Düzelir?
Kadınlarda hormon bozukluklarına neden olan pek çok faktör olabileceği için tedavinin bu faktörlere göre belirlenmesi gerekir. Hormon bozukluklarında başvurulan tedavi yöntemlerinden bazıları şu şekildedir:
Hormonlu doğum kontrol yöntemleri
Hormon bozukluğu olan ve hamile kalmaya çalışmayan kadınların östrojen ve progesteron hormonu içeren doğum kontrol yöntemleriyle adet düzensizliklerini ve belirtilerini kontrol altına almak mümkün olabilir. Hormonlu doğum kontrol yöntemi olarak doğum kontrol hapları, doğum kontrol iğnesi veya spiral gibi yöntemler kullanılabilir.
Vajinal östrojen
Östrojen seviyelerindeki dengesizliklerle ilişkili olarak vajinal kuruluk söz konusuysa vajinal östrojen kullanılabilir. Vajinal kuruluğu azaltmak için östrojen hapı veya halkası da kullanılabilir.
Hormon replasman tedavisi
İlaçlarla hormon dengesizliklerinin yaşadığı rahatsızlıklar azaltılabilir. Örneğin, menopoz nedeniyle görülen sıcak basmaları ve gece terlemeleri hormon replasman tedavisi ile hafifletilebilir.
Anti-androjenler
Androjen seviyeleriyle ilgili sorunlar varsa akne oluşumunu ve aşırı tüylenmeyi azaltmak için anti-androjen ilaçlar kullanılabilir.
Klomifen sitrat ve letrozol
Klomifen sitrat ve letrozol, PKOS’u olan ve hamile kalmaya çalışan kadınlarda yumurtlamayı tetiklemek için kullanılabilir. PKOS’u olan ve kısırlık sorunu yaşayan kadınlarda bunların yanı sıra gonadotropin enjeksiyonu da faydalı olabilir.
Yardımcı üreme teknikleri
PKOS’u olan ve hamile kalmakta zorlanan kadınlarda tüp bebek gibi yardımcı üreme tekniklerine başvurulabilir.
Metformin
PKOS ve diyabet tedavisinde kullanılan metformin ile kan şekeri ve androjen seviyelerinin düşmesi sağlanabilir.
Levotiroksin
Levotiroksin içeren ilaçlarla hipotiroidi belirtileri kontrol altına alınabilir.
İlaç tedavisinin yanı sıra hayatınızda yapacağınız bazı değişikliklerle belirtilerinizin azalmasını sağlayabilirsiniz:
- Kilonuzu kontrol altında tutun.
- Sağlıklı beslenin.
- Stresinizi kontrol altına alın.
- Her gün en az 7-8 saat olmak üzere düzenli uyuyun.
Sonuç Olarak
Hormonlar, vücuttaki pek çok süreçten sorumlu kimyasallardır. Hormonlarda meydana gelen dengesizlikler çeşitli sağlık sorunlarına ve belirtilere neden olabilmektedir. Bu nedenle vücudunuzda normal olmayan bazı belirtiler fark ediyorsanız, herhangi bir komplikasyonla karşılaşmamak adına doktorunuzu ziyaret etmeli ve gerekli testlerin yapılmasını istemelisiniz.
