Korpus luteum, rahmin gelişmekte olan bebek açısından sağlıklı bir ortam olmasını sağlayan progesteron hormonunun üretilmesini sağlayan geçici bir yapıdır. Korpus luteum, her ay yumurtlama gerçekleştiğinde oluşur ve döllenme gerçekleşmemişse ve vücudun progesterona ihtiyacı kalmamışsa parçalanarak yok olur. Döllenmenin gerçekleşmesi halinde ise gebeliği erken dönemlerde desteklemek için progesteron üretimine yardımcı olur.
Korpus luteumun nasıl oluştuğunu, ne işe yaradığını ve kist oluşması halinde neler yapabileceğinizi bu yazıda okuyabilirsiniz.
Korpus Luteum Nedir?
Korpus luteum, doğurganlık çağındaki kadınlarda her ay yumurtlamanın gerçekleşmesiyle oluşan kist şeklinde bir yapıdır. Adet döngüsü içinde yumurtalıklardan birinin yumurta bırakmasından sonra oluşan korpus luteumun görevi, rahmin anne karnındaki bebek açısından uygun bir ortam haline getirilmesini sağlamaktır.
Progesteron, rahmin gebeliği sürdürmesi için önemli bir hormondur. Korpus luteum, progesteron üreterek rahmin gebeliğe uygun hale getirilmesine yardımcı olur. Gebelik gerçekleşip döllenmiş yumurta rahme tutunduktan sonra korpus luteumun progesteron üretmesine ihtiyaç kalmadığında bu yapı kendi kendine ortadan kaybolur.
Korpus luteum, gebeliğin gerçekleşmemesi halinde ise parçalanmaya başlar ve sonrasında progesteron ve östrojen hormonlarında düşüş meydana gelir. Bu da adet kanamasını tetikler ve adet döngüsünün baştan başlamasını sağlar.
Korpus Luteum Ne İşe Yarar?
Korpus luteum, yumurtalıklardan birinin yumurta bırakmasıyla birlikte oluşur ve rahmin gelişmekte olan fetüsü destekleyecek hale gelene kadar hormon üretmeye devam eder. Korpus luteumun tam olarak ne işe yaradığını anlamak için adet döngüsünü farklı aşamalarına göz atmak faydalı olacaktır:
Foliküler faz
Yumurtalıkların içinde bulunan ve folikül adı verilen küçük keseler, yumurta üretiminden sorumludur. Adet döngüsünün ilk 14 günü boyunca diğer foliküllere göre daha baskın bir folikül meydana gelir ve folikülün içinde yumurta gelişir. Diğer foliküller ise küçülür ve en sonunda kaybolur.
Yumurtlama
Luteinleştirici hormon (LH), folikülün içindeki yumurtanın bırakılmasını sağlar. Yumurtanın folikülden ayrılması birkaç günü bulabilir.
Luteal faz
Luteal faz yaklaşık 14 gün sürer. Yumurta folikülden bırakıldıktan sonra folikülü oluşturan malzemelerde korpus luteum oluşmaya başlar. Korpus luteum, östrojen ve progesteron hormonlarını üretir. Korpus luteum, progesteronun yanı sıra östrojen de üretiyor olsa da en önemli görevi, progesteron üretmektir. Progesteronun görevleri şu şekildedir:
- Rahmin büyümesini sağlar.
- Döllenmiş yumurtanın rahim içine tutunması için rahim duvarını kalınlaştırır.
- Yumurtanın sağlıklı bir fetüs haline gelebilmesi için rahme yeteri kadar oksijen ve kan gitmesini sağlar.
Korpus luteumun oluştuktan sonra iki önemli görevi vardır:
- Yumurtanın döllenmesi halinde korpus luteum yaklaşık 12 hafta boyunca progesteron salgılar. Gebeliğin ilk trimesterinin sonlarında plasenta yeteri kadar progesteron üretmeye başladığı için korpus luteuma ihtiyaç kalmaz. Bu nedenle korpus luteum küçülür ve parçalanmaya başlayarak yok olur.
- Yumurtanın döllenmemesi halinde yumurta folikülden ayrıldıktan yaklaşık 10 gün sonra korpus luteum parçalanmaya başlar. Progesteron üretilmeyince rahim duvarı gebeliği destekleyen değişimler yaşayamaz. Bu nedenle bir süre sonra adet kanaması ile rahim içindeki tabaka dışarı atılır.
Korpus Luteum Kisti Belirtileri
Korpus luteum, yumurtlama sırasında yumurtanın bırakıldığı açık folikülden meydana gelir. Ancak bu folikül bazen kapanır ve içindeki boşluk sıvı ile dolarak kist oluşturur. Bu tür kistler, fonksiyonel kist olarak bilinir ve genellikle iyi huylu olup kendiliğinden ortadan kaybolur.
Doğurganlık tedavisi görüyorsanız, adet döngünüzün başında yapılan ultrason sırasında korpus luteum tespit edilmiş olabilir. Bu durumda kistin boyutuna bağlı olarak tedavinin geciktirilmesi veya kistin içindeki sıvının boşaltılması gerekebilir.
Korpus luteum kisti riskiniz varsa doktorunuz tedaviden önceki adet döngünüz sırasında doğum kontrolü kullanmanızı isteyebilir. Bu sayede tedaviden önceki ay yumurtlamanın önüne geçilir ve bu da kist oluşma ihtimali engellenmiş olur.
Bazı kadınlarda gebeliğin erken dönemlerinde yapılan ultrasonda korpus luteum kisti görülebilir. Bu kistler genellikle gebeliğin ikinci trimesterinde kendi kendine ortadan kaybolur. Bununla birlikte kist çok büyükse veya ağrı veriyorsa kistin cerrahi olarak boşaltılması veya alınması gerekebilir.
Korpus luteum kistleri bazen belirti göstermemekle birlikte bazen aşağıdaki belirtilerin yaşanmasına neden olabilir:
- Pelviste ağrı
- Karında şişkinlik
- Dışkılama veya idrar yapma sırasında ağrı
- Vücudun tek tarafında ağrı
- Belde ve alt vücutta ağrı
- Cinsel ilişki sırasında ağrı
- Adet dışı kanlı akıntı
- Göğüslerde veya vücudun tek tarafında hassasiyet
Luteal Faz Yetmezliği Nedir?
Luteal faz yetmezliği ya da defekti, korpus luteumun yeteri kadar progesteron üretememesine neden olabilir. Bu durumda adet dışı lekelenmeler görülebilir. Gebeliğin başlarında progesteron seviyelerinin düşük olması, hafif adet kanamasına benzer bir kanamaya neden olarak gebe olmadığınızı düşünmenize neden olabilir.
Yumurtlama sonrası progesteron seviyelerinin düşük olması, luteal faz yetmezliği ya da defekti olarak isimlendirilmektedir. Korpus luteumun yeteri kadar progesteron üretememesi halinde düşük riskinde artış olabilmektedir. Bu nedenle dışarıdan progesteron alınması veya doğurganlık ilaçlarının kullanılması gerekebilir. Doğurganlık ilaçları ile yumurtlamayı sağlayan hormonların üretiminin artması ve bu sayede korpus luteumun daha güçlü olmasının sağlanabileceği düşünülmektedir.
Bununla birlikte bu tedavilerin kesin olarak işe yarayıp yaramadığı bilinmemektedir. Hatta doğurganlık tedavisinde kullanılan hCG enjeksiyonun yumurtalıkların aşırı uyarılmasına neden olabilme riski bulunmaktadır.
Luteal faz ya da korpus luteum yetmezliğinin nedenleri şunlar olabilir:
- Vücut Kitle İndeksinin çok yüksek veya çok düşük olması
- Aşırı egzersiz
- Kısa luteal faz
- Polikistik over sendromu (PKOS)
- Endometriozis
- Hiperprolaktinemi
- Tiroit hastalıkları
- Aşırı stres
- Perimenopoz
Korpus luteumda meydana gelen sorunların nedenini tespit etmek bazen mümkün olmayabilir. Bu durumda açıklanamayan kısırlık teşhisi konulabilir.
Korpus luteum defekti şu belirtilere neden olabilir:
- Erken gebelik kaybı ya da tekrarlayan düşükler
- Sık veya kısa adet dönemleri
- Lekelenme
- Kısırlık
Korpus Luteum Nasıl Desteklenir?
Korpus luteumunuzun sağlıklı olması için özel bir şey yapmanıza gerek yoktur. Korpus luteum, her adet döngüsünde yenisi meydana gelen bir yapıdır. Bununla birlikte üreme sisteminizin sağlıklı olması için genel olarak hormonlarınızı dengede tutan şeyler yapmaya dikkat etmelisiniz. Bunun için sağlıklı bir yaşam tarzı sürmeniz yeterli olacaktır. Sağlıklı bir yaşam tarzı oluşturmak için dikkat edebileceğiniz noktalardan bazılar şu şekildedir:
- Uykunuzun yeterli ve kaliteli olduğundan emin olun.
- Aşırı zorlayıcı olmayacak şekilde düzenli egzersiz yapın.
- Her gün bol miktarda protein ve iyi yağlar içeren sağlıklı yemekler yiyin.
- Hormon seviyelerinizin bozulmaması için stresinizi kontrol altına almanın yollarını öğrenin.
Sonuç Olarak
Korpus luteum, gebelik açısından önemli bir yapıdır ve gebeliğin ilk trimesterinde döllenmiş yumurtanın sağlıklı bir fetüs haline gelmesine yardımcı olur. Bu nedenle zamanı geldiğinde korpus luteumunuzun görevini yerine getireceğinden emin olmak için hormonlarınızın dengede olmasını sağlamak adına genel olarak sağlıklı bir yaşam tarzına sahip olmaya dikkat etmeniz faydalı olacaktır.
