Tüp bebek tedavisi, doğal yolla bebek sahibi olamayan çiftler için yardımcı tedavi yöntemlerinden bir tanesidir. Bu tedavi ile pek çok çift bebek sahibi olabilmekle birlikte bazen tedavi döngüsünün iptal edilmesini gerektiren durumlar ortaya çıkabilmektedir.
Tüp bebek tedavisi sırasında yumurtalık üretiminin düzgün bir şekilde gerçekleştiğinden ve yumurtalıkların ilaçlara gerektiği şekilde yanıt verdiğinden emin olmak için düzenli ultrason yapılması önemlidir. Ultrasonda yumurtalıkların ilaçlara aşırı ya da yetersiz tepki verdiği görülürse tedavinin iptal edilmesi gerekebilmektedir. Bazı durumlarda ise embriyo transferinin son aşamasında da çeşitli nedenlerden dolayı döngü iptal edilebilmektedir.
Tüp bebek tedavisinin iptal edildiği durumların neler olduğunu ve tedavinin iptal edilmesi halinde neler yapabileceğinizi bu yazıda okuyabilirsiniz.
Tüp Bebek Tedavisi Neden İptal Edilir?
Tüp bebek tedavisi yumurtalıkların uyarılması, yumurtaların toplanması, embriyo kültürü ve gelişimi ve embriyo transferi aşamalarından oluşmaktadır. Tüp bebeğin başarılı olması için bu aşamaların her birinde başarılı olmak önemlidir. Aşamalardan herhangi birinde ortaya çıkabilecek herhangi bir sorun, tüm döngünün iptal edilmesine neden olabilmektedir.
Tüp bebek tedavisinin iptal edilmesine neden olabilen faktörler genel olarak şu şekildedir:
Yumurtalıkların ilaçlara gerekli yanıtı vermemesi
Yumurtalıkların uyarılması, tüp bebek döngüsünün önemli bir aşamasıdır. Tedavide kullanılan ilaçlar, yumurtalıkların birden fazla yumurtalık folikülü üretmesini sağlamaktadır.
Tedavinin son aşamasında yumurtalıkların ilaçlara gerekli tepkiyi vermeme ihtimali bulunmaktadır. Bu durum folikül sayısının yetersiz olmasından, hormon seviyelerinin çok düşük olmasından ve yumurtlamanın erken gerçekleşmesinden anlaşılabilmektedir.
Folikül sayısının yetersiz olması veya yumurtlamanın erken gerçekleşmesi halinde döngünün iptal edilmesi gerekir. Bu durumda ilaçlarda veya dozlarında değişiklik yapılarak yeni bir döngüye başlanabilir. Yumurta sayısının çok düşük olması halinde ise döngünün kesinlikle iptal edilmesi gerekmeyebilir. Ancak bu durumda tedavinin başarılı olma ihtimalinde önemli bir düşüş olabilir.
Yumurtalıkların aşırı uyarılması riski
Yumurtalıklar bazense ilaçlara çok fazla tepki verebilmektedir. Yumurtalıkların ilaçlar nedeniyle aşırı uyarılması, döngü iptaline yol açabilmektedir. Yumurtalıkların aşırı uyarılması sendromu (OHSS) sonucu vücuttaki fazla östrojeni yumurtalıkların aşırı büyümesine neden olabilir. Ayrıca foliküler sıvının yumurtalıklardan karın boşluğuna sızması sonucu çok daha ciddi yan etkiler görülebilir.
OHSS aynı zamanda kan damarlarında sızıntı olmasına da yol açabilir. Bu ise böbrek ve solunum sistemlerinde soruna neden olabilir. Bunun sonucu olarak hayati tehlike yaşanabilir.
OHSS riski nedeniyle tedavinin iptal edilmesi halinde daha fazla komplikasyonun önüne geçmek için yumurta toplama öncesi döngü durdurulabilir. Bu süreçte gebelik riski olduğundan dolayı korunmasız cinsel ilişkiden kaçınılması önemlidir. Bazense yumurtalar toplandıktan sonra döngüye son verilebilmektedir. Toplanan yumurtalar, bir sonraki tüp bebek döngüsünde kullanılmak üzere dondurularak saklanabilir.
Östrojen seviyesinin düşük olması
Vücutta çeşitli östrojen türleri üretilmekle birlikte bunların en baskın olanı östradioldür. Östradiol, yumurtanın olgunlaşmasını ve adet döngüsü sırasında yumurtalıklardan bırakılmasını sağlar. Ayrıca rahim içi tabakanın implantasyona hazır hale gelmesine yardımcı olur. Tüp bebek tedavisinde başarı şansını arttırmak için genelde östrojen reçete edilir.
Tedavi sırasında östrojen seviyelerinin beklenenden düşük olması halinde folikül gelişiminde sorunlar meydana gelebilir. Düşük östrojen seviyeleri genelde döngünün iptaline neden olmamakla birlikte bu durum, folikül sayısının çok az olmasına neden olabilir ve döngünün iptal edilmesini gerektirebilir.
Östrojen seviyesinin yüksek olması
Yumurta toplama sırasında östrojen seviyesinin çok yüksek olması halinde yumurtaların dondurularak saklanması daha iyi olabilir. Östrojen seviyelerindeki yükseklik, gebelik komplikasyonlarına neden olabildiği için döngünün iptali gerekebilir. Döngünün iptaline yumurtalar toplandıktan sonra karar verilirse döllenmenin gerçekleşmesi beklenebilir ve embriyolar dondurulup saklanabilir.
Progesteron seviyesinin yüksek olması
Progesteron, yumurtlama sonrası artan bir hormondur. Rahim içinin hazırlanmasına ve gebeliğin sürdürülmesine yardımcı olan progesteron, yumurta toplama sırasında yüksekse gebeliğin gerçekleşme ihtimali daha düşük olabilir. Bu durumda doktorunuz embriyoları dondurmayı ve embriyo transferini daha sonrası için planlamayı önerebilir.
Sperm toplamada sorunlar olması
Yumurtaların döllenmesi aşamasında ortaya çıkan sorunlar, sperm kaynaklı olabilmektedir. Normalde yumurtaların toplandıktan sonra kısa bir süre içerisinde döllenmeleri gerekmektedir. Bu nedenle yumurtaların toplanmasının ardından spermlerin hazır olması önemlidir.
Sperm toplanmasında karşılaşılan sorunlar, menide sperm olmaması ve sperm kalitesinin az olması gibi durumlarda döngünün devam edilmesi mümkün olmayabilir. Bu gibi sorunların yaşanabileceği düşünülüyorsa sperm örneklerinin daha önceden toplanıp dondurularak saklanması gibi bir seçeneğe başvurulabilir.
Embriyo transferinin iptal edilmesi
Tüp bebekte bazen son aşamada sorun görülebilmekte ve embriyo transferinin iptal edilmesi gerekebilmektedir. Embriyo transferi aşamasında döngünün iptaline neden olabilen sorunlardan bazıları şu şekildedir:
- Transfer için uygun embriyonun olmaması: Yumurtaların döllenmemesi ya da embriyonun gelişiminin durması söz konusu olabilir.
- Endometriumun reseptif olmaması: Embriyo, implantasyon penceresi dışında transfer edilmesi sonucu rahim duvarına tutunamayabilir.
İmplantasyon başarısızlığı nadiren meydana gelmekle birlikte bu durumun pek çok nedeni olabilir. Bu durumda yeni bir döngüye başlanmadan önce başarısızlığın nedenini saptamak önemlidir.
Embriyoda gelişimsel duraklama olması ise genelde genetik anomalilerden kaynaklanmaktadır. Blastosist embriyonun oluşumu kritik olup tüm embriyolar bu süreci tamamlayamamaktadır. Bu nedenle bazen döngünün iptal edilip yeniden başlatılması gerekebilmektedir.
Tüp Bebek Tedavisinin İptal Edilmesinden Sonra Neler Yapılır?
Tüp bebek tedavisinin iptal edilmesinden sonra ne yapılacağı, durumunuza göre kişisel olarak belirlenecektir. Bununla birlikte çoğu zaman yeni bir döngüye başlanması tavsiye edilmektedir. İlk seferde yanlış giden şeyler tespit edilerek bir sonraki döngünün başarı ihtimalinin daha yüksek olması mümkün olabilir.
İptal edilen tüp bebek tedavisi bazen kısırlığa neden olan sorunun daha iyi tespit edilebilmesini sağlamaktadır. İptal edilen döngü sayesinde tedavide kullanılan ilaçlar ve dozlarında değişiklikler yapılabilir veya bir sonraki sefer daha farklı bir protokol kullanılabilir.
Bununla birlikte bazen tüp bebek tedavisinin iptal edilmesinden sonra farklı tedavi yöntemleri denenebilir. Örneğin, tüp bebek tedavisine ek olarak yardımcı bir tedavi kullanılarak döngünün başarı şansı arttırılabilir. Başarının arttırılması için mikroenjeksiyon ve dondurulmuş embriyo transferi gibi tedavilere başvurulabilir.
