Tüp bebekte kullanılan ilaçlar, tedavinin önemli bir parçasıdır. Özellikle yumurtlamayı düzenlemek için kullanılan bu ilaçlar, tedavinin ilk adımını oluşturmaktadır. Tüp bebek ilaçları genel olarak yumurtalıkları uyarmak, yumurta oluşumunu teşvik etmek, yumurtaların olgunlaşmasını sağlamak ve embriyonun tutunmasını kolaylaştırmak için kullanılmaktadır. Gebelik gerçekleştikten sonra ise gebeliği desteklemek için bir süre daha ilaç kullanımı gerekli olabilmektedir.
Tüp bebekte yumurtalıkları uyarmak için kullanılan ilaçlar, yumurtlama bozukluğunda birincil tedaviyi oluşturmaktadır. Bu ilaçlar, yumurtlamayı tetikleyen veya düzenleyen hormonların üretilmesini sağlayarak işe yaramaktadır. İlaçların bir kısmı ise yumurtlamanın çok erken gerçekleşmesini önlemek için kullanılmaktadır. Sonrasında ise yumurtaların toplanmaya hazır hale gelmesi için gereken ilaçlar uygulanmaktadır.
Tüp bebek ilaçlarının neler olduğunu, kullanım şekillerini, kullanım sürelerini ve kullanım nedenlerini bu yazıda okuyabilirsiniz.
Yumurtlamanın Baskılanması için Kullanılan İlaçlar
GnRH agonistleri
Kullanım şekli:
Genelde enjeksiyon yolu ile uygulanır. Enjeksiyon bölgesinin tahrişini azaltmak için enjeksiyonun her seferinde farklı bir yere yapılması ve iğnelerin değiştirilmesi önerilir.
Kullanım süresi:
Doktorun gerekli gördüğü süre boyunca günlük veya tek doz enjeksiyon şeklinde uygulanır.
Kullanım nedeni:
Beyinde bulunan hipotalamusta sentezlenen gonadotropin salgılatıcı hormonun (GnRH) sentetik bir şeklidir ve hipofiz bezinden FSH ve LH hormonlarının salgılanmasını teşvik eder. Tüp bebek döngüsünde LH seviyelerinin erken dönemde yükselmesi büyük bir sorun olduğundan dolayı GnRH agonistleri ile yumurtalık foliküllerinin erken gelişmesine engel olunur. Bu sayede yeterli sayıda ve kalitede folikül elde edilebilir. LH seviyelerinin erken artmasının önüne geçilerek düşük kalitede ve az sayıda yumurta üretilmesinin önüne geçilebilir.
Belirgin bir tiroid veya adrenal fonksiyon bozukluğu, hipofiz tümörü, kaynağı bilinmeyen anormal rahim kanaması, yumurtalık büyümesi (PKOS’tan kaynaklanmayan) veya bu ajanlardan herhangi birine karşı daha önceden aşırı duyarlılığı olan hastalarda da GnRH analogları kullanılması tavsiye edilmez.
İlacın neden olabileceği diğer yan etkiler arasında karın ağrısı, şişkinlik ve baş ağrısı görülebilir. Yumurtalıkların aşırı uyarılması sendromuna bağlı olarak pıhtılaşma görülebileceğinden pıhtılaşma bozukluklarına yatkın hastalarda GnRH analogları kullanılırken dikkatli olunmalıdır.
GnRH antagonistleri
Kullanım şekli:
Enjeksiyon yolu ile yapılır. Günlük 0,25 mg doz ile başlanır.
Kullanım süresi:
Adetin ikinci gününde kullanılmaya başlanır. Yumurta gelişimi tamamlanıncaya kadar günlük dozlara devam edilir.
Kullanım nedeni:
GnRH antagonistleri, GnRH agonistleri ile benzer etkilere sahip olmakla birlikte ilacın daha erken işe yaraması ve kullanım süresinin daha kısa olması nedeniyle genelde GnRH antagonistleri tercih edilir.
Letrozol
Kullanım şekli:
Genelde günde bir defa bir 2,5 mg doz olarak kullanılır.
Kullanım süresi:
5 gün boyunca günde bir kez kullanılır. Başlangıç günü kadının adet dönemine bağlı olmakla birlikte genelde adet döngüsünün ikinci günü kullanılmaya başlanır.
Kullanım nedeni:
Bazı kadınlarda gebelik şansını arttırmak için kullanılır. Letrozol kullanımına başlandıktan sonra vücutta üretilen androjenin östrojene dönüşmesi durur. Östrojen üretiminin durması ya da azalmasıyla hipofiz bezi daha fazla FSH üretmek üzere uyarılır. Bu da yumurtalık foliküllerinin olgunlaşmasını ve yumurta hücresi üretimini teşvik eder. Bu nedenle letrozol kullanımındaki esas amaç, FSH üretimini teşvik etmek, androjenin östrojene dönüşümünü azaltmak ve gebeliğin gerçekleşmesi için yumurtlamayı desteklemektir.
Yumurtalıkların Uyarılması için Kullanılan İlaçlar
Klomifen
Kullanım şekli:
Günde bir kez 50 mg oral olarak uygulanır. Gerekli görülmesi halinde dozaj arttırılabilir.
Kullanım süresi:
Adet döngüsünün 5. Gününden başlanarak 5 gün boyunca günde bir kez kullanılır. Gerekirse hasta yanıt verene kadar iki kür daha uygulanabilir. Hastanın ilk tedaviye yanıt vermemesi halinde dozaj 100 mg olarak ayarlanabilir. Bununla birlikte mümkün olan en düşük dozajın verilmesi önemlidir. İlacın işe yaramaya başlaması, kullanmaya başladıktan sonra 5 ila 10 gün içinde gerçekleşir.
Kullanım nedeni:
Yumurtlama kusurlarında kullanılır. Östrojen reseptörlerine bağlanan klomifen, mevcut reseptörlerin sayısını azaltarak bunun vücutta östrojenlerde azalma olarak algılamasına neden olur. Sonuç olarak LH ve FSH hormonlarının seviyelerinde artış meydana gelir. Bu hormonlar, yumurtalıkları uyararak yumurtlamaya, yumurtalık folikülünün gelişimine ve korpus luteumun gelişimine katkıda bulunur.
Klomifen, lüteinizasyonun erken başlamaması için GnRH analoguyla birlikte kullanılmamaktadır. Bunun yanı sıra karaciğer hastalığı, anormal rahim kanaması ve gebelik halinde kullanılmamalıdır. Polikistik over sendromunda (PKOS) yumurtalıklar klomifene aşırı tepki verebileceği için dikkatli kullanım gerektirmektedir.
Klomifen kullanırken bulanık görme olasılığı söz konusudur. İlacın bırakılmasıyla birlikte yan etkiler ortadan kalkacaktır. Bulanık görmenin yanı sıra sıcak basması ve yumurtalık büyümesi gibi yan etkilerle de karşılaşılabilir.
Menotropinler
Postmenopozal kadınların idrarından elde edilen FSH ve LH hormonlarıdır.
Kullanım şekli:
Kas içine uygulanır. Başlangıç dozu günlük 225 IU’dur. Beş gün sonra ayarlama yapılabilir ve her ayarlamada doz 150 IU’yu geçmeyecek şekilde arttırılabilir.
Kullanım süresi:
12 günden fazla kullanılması önerilmemektedir.
Kullanım nedeni:
HCG ile birlikte yumurtalıkların kontrollü bir şekilde uyarılması ve daha önce yumurtlamanın baskılanması baskılandığı hastalarda yumurtlamanın teşvik edilmesi için kullanılır.
Urofollitropin
Kullanım şekli:
Enjeksiyon yolu ile uygulanır. Normal doz enjeksiyon başına 225 IU’dur. Gerekirse iki günde bir doz arttırımı yapılabilir. Maksimum doz günlük olarak 450 IU’yu aşmamalıdır.
Kullanım süresi:
5 gün boyunca kullanılması önerilir.
Kullanım nedeni:
İkinci nesil GnRH analogları olan urofolliptropin, yüksek oranda saflaştırılmış FSH ve minimum oranda LH içerir. Daha önce yumurtlaması baskılanmış olan kadınlarda yumurtlamayı sağlamak için hCG ile birlikte kullanılır. Ayrıca daha önce yumurtlaması baskılanmış kadınlarda yumurtlama döneminde birden fazla folikül gelişimi için kullanılır.
Follitropinler
Kullanım şekli:
Cilt altına ya da kas içine uygulanabilir. Her bir tek dozluk flakon, 82 IU follitropin alfa içerir. Başlangı dozu olarak günde 225 ila 300 IU kullanılır. Dozaj, her üç ila beş günde bir, günde 75 ila 150 IU olacak şekilde maksimum 450 IU/gün’e çıkarılabilir.
Kullanım süresi:
5 gün boyunca kullanılması önerilir.
Kullanım nedeni:
Rekombinant DNA teknolojisiyle üretilen follitropinler, saf FSH içermektedir. Menotropinlere göre daha pahalı olup yumurtalıkların uyarılması için kullanılmaktadır.
Yumurtaların Olgunlaşması için Kullanılan İlaçlar
İnsan koryonik gonadotropin (hCG)
Kullanım şekli:
Tek doz enjeksiyon olarak uygulanır.
Kullanım süresi:
Yumurta toplama işleminden 36 saat önce tek doz enjeksiyon olarak uygulanır. Enjeksiyonun zamanlaması çok önemli olduğundan dolayı mutlaka doktor tarafından belirtilen zamanda uygulanmalıdır.
Kullanım nedeni
Tüp bebek sırasında yumurtaların olgunlaşması için hCG hormonu kullanılır. Enjeksiyon sonrası yumurtalar serbest bırakılır. Kullanım amacı büyüyen foliküllerdeki yumurtaların olgunlaşıp döllenmeye hazır hale gelmesini ve progesteron üretilmesini sağlamaktır.
Embriyonun Rahme Tutunması için Kullanılan İlaçlar
Progesteron
Kullanım şekli:
Oral olarak uygulandığında mide-bağırsak sisteminde parçalanabileceğinden dolayı genelde enjeksiyon yoluyla ya da vajinal olarak uygulanır.
Kullanım süresi:
Genelde yumurtalar toplandıktan sonraki akşam başlanır. Gebeliğin gerçekleşmesi halinde 11. haftaya kadar kullanılır. Gebeliğin 11. haftasından sonra plasenta, progesteron salgılamaya başladığı için takviye kullanımına gerek kalmaz.
Kullanım nedeni:
Adet döngüsünün ikinci yarısı olan luteal fazda korpus luteumun oluşumu başlar ve bu dönem gebelikle ya da adet kanaması ile sona erer. Luteal fazı desteklemek için progesteron kullanılır. Progesteron kullanılması ile genelde implantasyon ve gebelik başarısının arttırılması mümkün olmaktadır. Bunun için hCG takviyesi de kullanılabilmekle birlikte hCG, yumurtalıkların aşırı uyarılmasına neden olabileceği için genelde ilk tercih değildir. Progesteron takviyesi kullanan kadınlarda baş ağrısı, göğüslerde hassasiyet, vajinada tahriş, yanma ve hafif kanama gibi yan etkiler görülebilir.
