Pre-İmplantasyon Genetik Tarama ya da kısaca PGT, tüp bebek tedavisinde elde edilen embriyoların transfer edilmeden önce kromozom anomalileri açısından incelenmesi için kullanılan bir tekniktir. PGT, gebelik öncesi embriyoların değerlendirilmesini sağladığından dolayı gebe kaldıktan sonra yapılan amniyosentez gibi prosedürlere alternatif olarak karşımıza çıkmaktadır.
PGT, gebe kalınması halinde bebeğin genetik bir hastalığa sahip olması riskinin yüksek olmasını engellemek için kullanılabilen tek seçenektir. Genetik hastalıkları önlemek için tercih edilen prosedürlerden biri olan PGT ile gebeliğin sonlandırılmasını gerektirebilen durumların önüne geçilmesi mümkün olabilmektedir.
Pre-İmplantasyon Genetik Tarama’nın (PGT) ne olduğunu, PGT tiplerini, PGT’nin kimlere yapılması gerektiğini ve nasıl yapıldığını bu yazıda okuyabilirsiniz.
Pre-İmplantasyon Genetik Tarama (PGT) Nedir?
Pre-İmplantasyon Genetik Tarama veya PGT, tüp bebek ile elde edilen embriyoların rahme transfer edilmeden önce implantasyonun başarısız olmasına, düşüğe ve doğum kusurlarına neden olabilecek bazı genetik kusurlar açısından incelenmesini sağlamaktadır. Bu genetik kusurlar arasında embriyoda eksik ya da fazla kromozom olması ve tek gen hastalıkları gibi kusurlar yer alabilmektedir. Tüp bebek sırasında embriyolarda karşılaşılabilecek genetik kusurların PGT ile saptanmasıyla birlikte kusurlu embriyoların transfer edilmesinin önüne geçilebilmektedir.
Tüp bebek sırasında yapılan PGT, embriyolar üzerinde yapılabilecek üç farklı testi kapsamaktadır:
- Kromozom sayısında anormallik için PGT (PGT-A)
- Tek gen hastalıkları için PGT (PGT-M)
- Kromozomal inversiyon gibi yapısal bozukluklar için PGT (PGT-SR)
Uzmanların yukarıdaki testleri istemelerinin iki önemli nedeni bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi, embriyoların genellikle implantasyonun başarısız olmasına ve gebelikte düşüğe neden olmasına yol açan anomalilere sahip olup olmadığını belirlemektir. Diğer neden ise çocuğun ölmesine neden olabilecek bir genetik bozukluğa ya da kas hastalığı gibi kalıtsal hastalıklara sahip olmasına yol açabilecek genetik açıdan kusurlu embriyoları belirlemektir.
Genetik açıdan kusurlu olduğu tespit edilen embriyoların transferi yapılmamaktadır. Araştırmalar, embriyolardaki genetik kusurların düşük ve ölü doğum açısından önemli bir risk faktörü olduğunu göstermektedir. Gebeliğinizde bunun gibi sorunlar yaşamamanız adına tüp bebek tedavisi sürecinizde doktorunuz sizi PGT hakkında bilgilendirecek ve testlere ihtiyacınız olup olmadığı konusunda sizi yönlendirecektir.
PGT-A Nedir?
PGT-A, embriyolardaki hücrelerin normal sayıda kromozoma sahip olup olmadığını belirlemek için yapılmaktadır. Sperm veya yumurta hücrelerinin düzgün bir şekilde bölünmemesi, embriyoların çok az ya da çok fazla kromozoma sahip olmasına neden olabilmektedir.
Her iki ebeveynden 23’er kromozom geldiği için çoğu insan 46 adet kromozoma sahiptir. Embriyoda veya hücrede fazla ya da eksik kromozom varsa buna anöploidi adı verilmektedir. Çocukta yalnızca X kromozomlarından biri yoksa Turner sendromu görülebilir. Normal bir çift kromozomda fazladan kromozom olması halinde ise Down sendromu görülebilir.
Anöploidi, implantasyonda soruna veya gebelikte düşüğe neden olabilmektedir. Bunun yanı sıra çocuklarda doğum kusurları görülmesine de yol açabilmektedir.
PGT-A genelde aşağıdaki durumlarda tercih edilmektedir:
Annenin yaşının ilerlemiş olması
Çocukta anöploidi görülme riski, kadının yaşı ilerledikçe artmaktadır. Yaş ilerledikçe yumurta gerektiği şekilde bölünemeyip embriyoda eksik ya da fazla kromozom olmasına neden olabilmektedir. PGT-A ile embriyoların sahip oldukları kromozom sayıları kontrol edilebilmektedir.
Tüp bebeğin başarısız olması
Tüp bebek tedavisinin üç ve daha fazla kez başarısız olması, embriyolarda kromozom sorunları olduğuna işaret edebilmektedir. Embriyolarda anöploidi olması, implantasyonun başarısız olmasına yol açabilmektedir.
Tekrarlayan düşükler
Üst üste iki ve daha fazla düşük yapmak, tekrarlayan düşük olarak kabul edilmektedir. Düşüklerin nedeni genelde bilinmemekle birlikte kromozomlarla ilgili sorunlar, düşüğe neden olabilmektedir. PGT-A ile embriyolarda kromozom anomalileri olup olmadığı değerlendirilebilmektedir.
Erkek kısırlığı
Özellikle erkek kısırlığının şiddetli olması halinde düşük sperm kalitesi, embriyolarda kromozom sorunlarına yol açabilmektedir. Bu durumda PGT-A yapılarak embriyoların kromozom açısından kontrol edilmeleri faydalı olabilmektedir.
PGT-M Nedir?
PGT-M, ebeveynlerden birinin veya her ikisinin taşıdığı bilinen gen mutasyonlarını analiz etmek için yapılmaktadır. Ebeveynlerden birinde ya da her ikisinde genetik bir bozukluk bulunması, çocuğun genetik bozuklukla doğma ihtimalinin artmasına neden olabilmektedir.
Tek bir gendeki bozukluk, DNA’daki bir mutasyondan kaynaklanmaktadır. Bunun sonucunda kistik fibroz ve orak hücreli anemi gibi hastalıklar ortaya çıkabilmektedir. Bunun yanı sıra bazı genetik mutasyonlar ise meme kanseri ve yumurtalık kanseri riskinin önemli ölçüde artmasına neden olabilmektedir.
PGT-M ile incelenen bozukluklar genel olarak şu şekildedir:
- Huntington hastalığı
- Orak hücre anemisi
- Kas hastalığı
- Kistik fibrozis
- BRCA1 ve BRCA2 mutasyonları
- Kırılgan X sendromu
- Tay-Sachs hastalığı
PGT-SR Nedir?
PGT-SR, inversiyon veya translokasyon gibi kromozomlarında yapısal ya da sayısal sorunlar olduğu bilinen hastalarda embriyoların analiz edilmesi için kullanılmaktadır. Embriyoların kromozomlarında yapısal ya da sayısal sorunlar olması halinde canlı doğum meydana gelme olasılığı daha düşük olmaktadır.
PGT-M ile incelenen bozukluklar genel olarak şu şekildedir:
- Robertsonian translokasyonları
- Dengeli translokasyonlar
- Dengesiz translokasyonlar
Pre-İmplantasyon Genetik Tarama (PGT) Kimlere Yapılır?
PGT, ebeveynlerin çocuklarına genetik anomali aktarma riskine sahip olduğu durumlarda yapılmaktadır. PGT ile sağlıklı embriyolar rahme nakledilerek gebelikte sorun yaşanmasının veya çocukta ciddi genetik hastalıkların olmasının önüne geçilebilmektedir.
- PGT’nin önerildiği kişiler genel olarak şu şekildedir:
- Otozomal resesif hastalık taşıyıcıları
- Otozomal dominant hastalık taşıyıcıları
- Ailesinde X kromozomuna bağlı hastalık öyküsü olan çiftler
İmplantasyonun başarısız olmasına, tekrarlayan gebelik kayıplarına veya çocuklarda doğum kusurlarına neden olabilen kromozomal translokasyona sahip çiftler
Pre-İmplantasyon Genetik Tarama (PGT) Nasıl Yapılır?
PGT adı altında yapılan üç testin de iki ana adımı aynı olmaktadır. Bunlardan ilki, embriyodan biyopsi alınmasıdır. İkinci adım ise biyopsinin laboratuvar ortamında analiz edilmesidir.
PGT’de biyopsi, embriyonun 5. ya da 6. günü olan blastosist aşamasında yapılmaktadır. Blastosist, iki hücre tipinden meydana gelmektedir. Bunlardan biri plasentanın gelişmesini sağlayan trofektoderm iken diğeri ise sonradan bebeği oluşturan iç hücre kütlesidir.
Biyopside genetik bozuklukların test edilebilmesi için trofektodermden 3 ila 10 arası hücre alınmaktadır. Sonradan bebeği oluşturacak hücreler alınmamaktadır. Sonuçlar kısa süre içerisinde elde edilmekle birlikte bu süre içerisinde biyopsi yapılan embriyolar dondurularak saklanmakta ve bir sonraki döngüde rahme transfer edilmektedir.
