Tüp bebek tedavisi, doğal yolla bebek sahibi olamayan çiftlerin en sık başvurdukları tedavilerden bir tanesidir. Tüp bebek, başarı oranı yüksek bir tedavi olmakla birlikte bazen süreçte bazı sorunlar meydana gelebilmekte ve tedavi başarısız olabilmektedir.
Boş folikül sendromu, tüp bebekte karşılaşılabilecek sorunlardan bir tanesidir. Tüp bebekte boş folikül sendrom, yumurta toplama işlemi yapılmasına rağmen hiç yumurta elde edilememesidir. Bu soruna neden olan faktörler tam olarak bilinmemekle birlikte tüp bebek tedavisine başvuran kadınların az bir kısmında meydana geldiği düşünülmektedir.
Tüp bebek tedavisinde yumurta toplama işleminin önemini, boş folikül sendromunun ne olduğunu, neden olduğunu ve başvurulabilecek tedavi yöntemlerini bu yazıda okuyabilirsiniz.
Tüp Bebek Tedavisinde Yumurta Toplama İşlemi
Tüp bebek tedavisinde boş folikül sendromundan önce yumurta toplama işleminden bahsetmek önemlidir. Yumurta toplama, yumurtaları içeren foliküllerin toplanmasıdır. Boş folikül sendromu ise bu foliküllerdeki yumurtaların alınamamasıyla ilgilidir.
Tüp bebekte yumurtalar toplanmadan önce ultrason yardımıyla süreç takip edilir. Bu süreçte foliküller sayılarak hastanın doğurganlık ilaçlarına verdiği tepki kontrol edilir. Ayrıca foliküllerin büyüklüğü ölçülerek yumurtaların olgunluğu değerlendirilir. Genel olarak foliküllerin çoğu 18 mm civarına ulaştığında yumurtalar toplanır.
Bazen estradiol seviyesinin kontrol edilmesi amacıyla kan testi de yapılabilir. Foliküller olgunlaştıkça estradiol hormonunda artış olur. Bu nedenle kandaki estradiolün ölçülmesi, yumurtalıkların ilaçlara verdiği tepkinin anlaşılması açısından önemlidir. Yumurtalıklarda ne kadar çok folikül ve yumurta varsa estradiol seviyesi o kadar yüksek olur.
Foliküllerin aspire edilmeye hazır olduğuna karar verildikten sonra hastadan çatlatma iğnesini uygulaması istenir. HCG içeren bu enjeksiyon yumurtalar toplanmadan 36 saat önce yapılır. Çatlatma iğnesi, yumurtaların folikül duvarından ayrılmasına yardımcı olduğu için iğnenin zamanlaması çok önemlidir. Aksi halde yumurtalar olgunlaşmayacak ve aspire edilemeyecektir.
Çatlatma iğnesinden 36 saat sonra yumurtaların toplanması gerekir. Oldukça kısa süren bu işlem sonrası foliküller aspire edilir ve alınan yumurtalar, döllenmenin gerçekleşmesi için spermlerle bir araya getirilir.
Tüp Bebekte Boş Folikül Sendromu Nedir?
Tüp bebek tedavisinde yumurtalar toplandıktan sonra foliküllerin içerisindeki yumurtaların çıkarılması için aspirasyon yapılır. Boş folikül sendromu görülmesi halinde aspirasyon sırasında yumurta folikülden ayrılmadığı için alınamaz.
Takip dönemi boyunca foliküller iyi bir şekilde büyüdüğünden ve kandaki estradiol seviyeleri yeterli olduğundan dolayı boş folikül sendromu, yumurtalıkların uyarılması sırasında tespit edilemez. Bu nedenle yumurtalar aspire edilene kadar herhangi bir belirti görülmez.
Boş folikül sendromunun nedenleri temel olarak ikiye ayrılabilir. Sendrom, ilaçların uygulanmasındaki başarısızlıklardan ya da hastanın sağlık durumundan kaynaklanabilir:
İlaçların yanlış uygulanması
Boş folikül sendromu, yumurtalıkların uyarılması için uygulanan ilaçlarda yanlışlık olması veya anomaliler olmasından kaynaklanabilir. Yumurtalıkların uyarılması aşamasının sonunda yumurtalar toplanmadan önce çatlatma iğnesi olarak da bilinen hCG enjeksiyonu uygulanır. Çatlatma iğnesinin uygulanma nedenleri şu şekildedir:
- Yumurtanın olgunlaşmasını sağlar.
- Yumurtanın folikül duvarından ayrılması için bağ dokuyu daha gevşek hale getiren değişikliklere neden olur.
- Yumurtlamanın gerçekleşeceği zamanı belirler.
Çatlatma iğnesinin zamanında, gününde veya yapılış şeklinde hatalar olması halinde yumurtlamanın gerçekleşeceği zamanda sorunlar meydana gelebilir. Bazense çatlatma iğnesinin dozundaki yanlışlıklar da boş folikül sendromuna yol açabilir. İlaçların yanlış uygulanması nedeniyle meydana gelen sendrom, yanlış boş folikül sendromu olarak da isimlendirilebilir.
Hastanın sağlık durumu
Yumurtalıkların uyarılması protokolünün düzgün bir şekilde uygulanması, foliküler büyümenin ve estradiol seviyelerinin döngü boyunca istenen seviyelerde olması, ancak foliküllerden yumurta alınamaması, gerçek boş folikül sendromu olarak isimlendirilir. Bu durumda genelde hastaların sonraki döngülerinde de her şey yolunda görünmektedir.
Hastalarda bu sendroma yol açan temel neden bilinmemekle birlikte 40 yaş üstü, yumurtalık rezervi düşük veya obezite sorunu olan kadınlarda daha sık görüldüğü düşünülmektedir. Bu nedenle sendrom yumurtalıkların yaşlanması ve foliküllerin büyümesi ve olgunlaşmasındaki bozukluklarla ilişkilendirilmektedir.
Tüp Bebekte Boş Folikül Sendromu Neden Olur?
Boş folikül sendromu, yukarıda belirtildiği üzere ilaç kullanımındaki yanlışlıktan veya hastanın sağlık durumundan kaynaklanabilmektedir. Bunun yanı sıra genetik faktörler, sigara ve alkol tüketimi gibi alışkanlıklar, çevresel toksinlere maruz kalma ve hormon seviyelerini etkileyen rahatsızlıklar gibi faktörler de boş folikül sendromuna neden olabilmektedir.
Boş folikül sendromu genel olarak yumurtaların kendisinden ve yumurtalıkların uyarılması sürecinden kaynaklanıyor olsa da bazen rahim kalitesi de sorunlara neden olabilmektedir. Bu nedenle boş folikül sendromu görülmesi halinde kapsamlı ve kişiye özel bir yaklaşım benimsenmesi, tüp bebeğin başarılı olma ihtimalinin arttırılmasına yardımcı olabilir.
Boş folikül sendromu ismi nedeniyle foliküllerde yumurta olmaması gibi anlaşılsa da esas sorun, foliküllerin içerisindeki yumurtaların alınamamasıdır. Bu nedenle tüp bebek sürecinde kişiye özel tedavi planının özenle hazırlanması önemlidir. Ayrıca boş folikül sendromuna neden olabilecek faktörler detaylı bir şekilde değerlendirilmelidir.
Tüp Bebekte Boş Folikül Sendromu Tedavisi
Boş folikül sendromu nadir olarak görülmekle birlikte tedavi için şunlara başvurulmaktadır:
- HCG seviyelerinin doğru olduğundan emin olmak ve yeni bir çatlatma iğnesi gerekip gerekmediğini anlamak için test yapılabilir.
- Çatlatma iğnesi son 36 saat içinde yapıldıysa aspirasyon tekrarlanabilir.
- İlaç uygulamasında ekstra önlemler alınabilir ve sonraki döngülerde foliküller iki kez aspire edilebilir.
Boş folikül sendromunda alternatif olarak in vitro maturasyona (IVM) başvurulabilmektedir. Bununla birlikte IVM az kullanılan ve güvenilirliği tam olarak bilinmeyen bir yöntem olduğundan IVM’nin her klinikte uygulanmadığını unutmamak gerekir.
