Hirsutizm, bazı kadınların yüz veya bedenlerinde ortaya çıkan yoğun ve renkli tüylenmeyi ifade eder. Bazen tıbbi bir rahatsızlıktan da kaynaklanabilir.
Çoğu kadının yüz ve bedeninde ince, solgun ve hafifçe görünür tüyler vardır ancak bu tüyler bazen daha kalın ve daha görünür olabilirler.
Hirsutizm sahibi tüm insanların yarısı kadarında androjen fazlalığı vardır. Bu hormonlar genellikle erkek fiziksel ve cinsel gelişimini tetiklerler. Kadınlarda normalde androjen düzeyleri düşüktür ancak bu düzeyler çeşitli sebeplerden dolayı değişim gösterebilirler.
Düzeylerinin fazla olması tüy foliküllerinin aşırı uyarılmalarına sebep olabilir ve bu da kadınların normalde yaşadıklarından daha fazla tüy gelişimine sebep olabilir.
Hirsutizm kadınların %5-10’unda görülebilir ancak bu durum kültürel ve yerel normal tüylenme kriterlerine göre değişim gösterebilir.
Görülme sıklığı özellikle menopoz sonrasında olmak üzere yaşla birlikte artar.
Belirtileri Nelerdir?
Hirsutizmin hafif bir versiyonuna sahip olan bir kadında üst dudakta, çenede, yanaklarda ve meme ucu çevresi ile alt karın bölgesinde ciddi bir tüy gelişimi görülebilir.
Bu tüyler olgun tüyler olacaklardır ve saç derisinde büyüyenler ile aynı renkte olmaları yüksek ihtimaldir.
Daha ileri düzeydeki hirsutizmde sırtta, omuzlarda, göğüste ve üst karın bölgesinde tüylenme ortaya çıkar ve genelde ergenlik ile başlar.
Eğer hirsutizm ergenlikten önce veya sonra başlarsa, hormonal problemlerle bağlantılı olabilir ve bu nedenle belirtiler doktor tarafından değerlendirilmelidirler.
Aşırı tüylenmeye ek olarak hirsutizm sahibi kadınlarda aşağıdakiler gibi başka belirtiler de ortaya çıkabilirler:
- yağlı cilt
- sivilceler
- alopesi olarak da adlandırılan tüy dökülmesi
- saç çizgisinin gerilemesi
- klitorisin büyümesi
- daha derin bir ses
Sebepleri Nelerdir?
Androjen düzeylerinde veya tüy foliküllerinin androjen hassasiyetlerinde artış, hirsutizme sebep olabilir.
Androjenler erkeklerde daha yüksek düzeyde olsalar da, kadınlarda da bu hormonlar az miktarda bulunurlar.
Testosteron gibi erkeklik hormonları tüy gelişimine, beden boyutunun artmasına ve tüylerin yoğunluk ve pigmentasyonuna yardımcı olurlar.
Hücrelerin şekerlerden enerji almalarını sağlayan insülin hormonu da hirsutizme katkı sağlayabilir. İnsülin yumurtalık hücrelerinin androjenler üretmelerine sebep olabilir.
Bu durum özellikle tip-2 diyabete sahip olan kadınlara ek olarak insülin direncine sahip olan kadınlarda da ortaya çıkabilir.
İnsülin düzeylerinin yüksek olması insülin benzeri büyüme faktörü-1 olarak adlandırılan IGF-1’in hücrelerdeki reseptörlerinin aktifleşmesine sebep olabilir ve benzer şekilde androjen üretimini arttırır.
Tip-2 diyabet obezite sonucunda ortaya çıkabildiği için bu da bir risk faktörü olarak görülebilir. Yüksek kolesterolün de bir rolü olabilir.
Hirsutizm bazı ilaçların yan etkisi olarak da ortaya çıkabilir. Testosteron, DHEA ve bazı ilaçlar ile uygulanan androjen terapisi hirsutizme sebep olabilir.
Beden doğal yoldan DHEA üretir ve bazı insanlar kemik erimesi gibi yaşa bağlı rahatsızlıklar ile savaşmak için onu takviye olarak alırlar. Danazol ise bazen endometriyoz tedavisinde kullanılan sentetik bir steroiddir ve bunların her ikisi de yan etki olarak testosteron artışına sebep olabilirler.
Normal androjen düzeylerine, normal adet döngülerine sahip olan ve başka rahatsızlıklara sahip olmayan kadınlarda aşırı tüylenme sebepsiz olabilir. Yani tanımlanabilir bir sebep bulunamaz.
Hirsutizm her zaman tıbbi bir anormallik olduğuna işaret etmez. Ancak ergenlikten önce başlarsa ve daha kalın ses gibi bazı erkeksi özelliklere eşlik ederse, veya tümörden kaynaklanıyorsa, tıbbi yardım alınmalıdır.
Adrenal bezler, hipofiz bezleri ve yumurtalıklar gibi bölgelerdeki tümörler bazen hirsutizme sebep olabilirler. Ancak bu sebepten ortaya çıkan hirsutizm genellikle daha ağır olur ve hormonal sebeplerle olandan daha hızlı bir şekilde ortaya çıkar.
Nasıl Teşhis Edilir?
Doktor adet döngüsüne özellikle dikkat ederek tıbbi geçmişinize göz atacaktır. Eğer kişide normal bir adet döngüsü bulunuyorsa, hirsutizmin sebebi genetik veya kalıtımsal olabilir.
Eğer adetler her zaman düzensizse, sebebi polikistik over sendromu olabilir.
Hem hirsutizm hem de adet düzensizliği yakın zamanlarda ortaya çıktıysa, ve kadında adet görmeler durduysa, doktor daha ciddi olabilecek rahatsızlıklar için gerekli testleri uygular. Yumurtalık, adrenal bezler veya hipofiz bezindeki tümörler için araştırmalar yapılabilirler.
Kandaki testosteron ve DHEA düzeylerinin ölçümü ile doktor polikistik over sendromu, yumurtalık tümörleri, adrenal bez tümörler ve adrenal bezleri uyaran tümörlere dair işaretlere göz atılabilir.
Fazla androjen hormonları üretimine işaret eden başka belirtilerin olmadığı hafif hirsutizm vakalarında daha fazla test yapmak gerekli olmayabilir.
Daha fazla test gerekiyorsa, adrenal bez hormonlarının eksikliklerine dair çeşitli kan testleri mevcuttur. Bu durum bezlerin fazla büyümelerine sebep olabilir.
Doktor hipofiz bezindeki olası bir tümörün işaretlerine göz atmak için prolaktin hormonu ölçümü talep edebilir. Ayrıca kan şekeri ve kolesterol düzeyleri de kontrol edilebilir.
Aşağıdaki uygulamalar da hirsutizme sebep olabilen tümörleri veya fiziksel düzensizlikleri teşhis etmeye yardımcı olabilirler:
- beyin MR taraması
- adrenal bezlerin tomografisi
- yumurtalık ultrasonu
Tedavi Nasıl Olur?
Hirsutizmin tam sebebi teşhis edilebilirse, doktor bu sebebe uygun bir tedavi ile devam edecektir.
Eğer insülin düzeyleri fazlaysa, bunu azaltmak hirsutizmin azalmasını sağlayabilir.
Beden kitle endeksi yüksek olan kadınlar kilo verme programlarının androjen düzeylerinde azalma sağladığını fark edebilirler ve böylece hirsutizm belirtileri de azalabilir.
Kozmetik Yaklaşımlar
Hirsutizm rahatsızlık verebilir veya utanmaya sebep olabilir ancak bazı kozmetik ve tıbbi tedaviler, androjen düzeylerinin azalmasına yardımcı olabilirler ve onların tüy folikülleri üzerindeki etkilerini azaltabilirler.
Hafif hirsutizme dair etkili bazı tedaviler şöyle:
- cımbızla alma
- tıraş olma
- ağda yapma
- kimyasal tüy yumuşatıcılar
- tüy dökücü kremler
Fakat bunlar deride tahrişe sebep olabilirler. Ayrıca istenen etkiler için bu tedavilerin belli aralıklar ile tekrar edilmeleri gerekir. İstenmeyen tüylerden arınmak için 4-6 haftada bir ağda yapılması gerekebilir.
Lazerli tüy alma teknikleri tüy foliküllerini ışıkla ısıtırlar ve böylece onların tüy geliştirme potansiyelleri yok edilir.
Lazer tedavisi bazı cilt tipine sahip olan insanlar için diğerlerinden daha uygundur fakat yeni foliküllerin oluşumuna engel olmaz. Pahalı ve zaman alıcıdır ve tedavinin lisanslı bir profesyonel tarafından uygulanması gerekir.
Ancak etkileri kremler, tıraş veya ağdadan daha uzun sürelidir.
Elektroliz de foliküllerin tüy geliştirmelerine engel olmak için ısı kullanır ancak bu yöntemde ışık yerine elektrik kullanılır. Fakat günümüzde yara izi bırakma eğiliminden dolayı yerini lazere bırakmış durumda.
Bazı ilaçlar ise androjenlerin beden ve cilt üzerindeki etkilerinin değişimini sağlayabilirler.
Hem östrojen hem de progesteron içeren doğum kontrol hapları, androjenlerin etkilerine karşı koyabilirler ve yumurtalıklardaki testosteron üretiminin azalmasını sağlayabilirler. Hirsutizm düzenli olarak doğum kontrol haplarının kullanımı ile birlikte 6-12 ay içerisinde iyileşebilir. Dozaj için talimatları iyi takip edin.
Anti-androjen ilaçları ise tek başlarına veya doğum kontrol haplarıyla birlikte kullanılabilirler.
Önlemek Mümkün mü?
Hirsutizmi kontrol etmek her zaman mümkün değildir. Ancak besleyici, dengeli bir beslenme ve düzenli egzersiz kiloyu kontrol altına almanıza yardımcı olur ve böylece yüksek kolesterol ile diyabet riskinin azalmasını sağlar.
Hirsutizme sebep olabildiği bilinen ilaçları gereksiz yere almamak da riskin azalmasını sağlar.
