Neredeyse 7 çiftten 1 tanesi, bir yıl veya daha uzun süre boyunca düzenli korunmasız cinsel ilişki yaşasa bile gebelik elde etmeyi başaramıyor ve bu çiftlerin yarısı kadarında erkek kısırlığı en azından kısmi de olsa bir rol oynuyor.
Erkek kısırlığı düşük sperm üretiminden, anormal sperm işlevlerinden veya spermlerin iletilmesinde oluşan problemlerden kaynaklanabilir. Hastalıklar, yaralanmalar, kronik sağlık problemleri, yaşam tarzı tercihleri ve başka faktörler erkek kısırlığına katkı sağlayabilirler.
Gebe kalamamak stresli ve çileden çıkarıcı bir durum olabilir ancak erkek kısırlığı için çeşitli tedavi yöntemleri mevcut.
Belirtileri Nelerdir?
Erkek kısırlığının temel işareti gebelik elde edememektir. Başka bir görünür işaret ve belirti olmayabilir.
Ancak bazı vakalarda kalıtımsal bozukluklar, hormonal dengesizlikler, testis çevresinde damarların genişlemesi gibi çeşitli rahatsızlıklar işaret ve belirtilere sebep olabilirler. Fark edebileceğiniz bazı belirtiler şöyle:
- Cinsel işlev bozuklukları, örneğin boşalmada zorluk veya az miktarda sıvı boşalması, azalan cinsel istek, iktidarsızlık
- Testis bölgesinde ağrı, şişkinlik ve kitleler
- Tekrar eden solunum yolu enfeksiyonları
- Koku alamamak
- Anormal meme büyümesi
- Beden tüylenmesinde azalma ve diğer kromozomal veya hormonal anormallikler
- Normalden az sperm adetleri
Ne Zaman Doktora Görünmeli?
Eğer bir yıl düzenli ve korunmasız cinsel ilişkinin ardından çocuk sahibi olamadıysanız, ayrıca aşağıdakilere sahipseniz daha erken bir zamanda doktorunuza görünün:
- Ereksiyon ve boşalma problemleri, düşük libido, diğer cinsel işlev bozuklukları
- Testis bölgesinde ağrı, rahatsızlık, kitle veya şişkinlik olması
- Testis, prostat ve cinsel problemler geçmişine sahip olmak
- Kasık, testis ve penis ameliyatları geçirmiş olmak
- Partnerinizin 35 yaşının üzerinde olması
Sebepleri Nelerdir?
Erkek kısırlığı karmaşık bir süreçtir. Partnerinizin hamile kalması için aşağıdakilerin olması gerekir:
- Sağlıklı spermler üretmelisiniz: Bunun için ergenlikte üreme organlarınızın normal bir gelişim göstermeleri gerekir. En azından bir testis doğru çalışmalı, bedeniniz testosteron ve sperm üretimini devam ettirecek diğer hormonları üretmeli.
- Spermler meniye taşınmalılar: Spermler testislerde üretildikten sonra tüpler vasıtasıyla meni ile karışmalılar ve penisten dışarı çıkmalılar.
- Menide yeterince sperm olmalı: Eğer menideki sperm adedi azsa, partnerinizin yumurtasını dölleme ihtimaliniz azalacaktır. Düşük sperm adetleri bir mililitre menide 15 milyon spermden daha azını ifade eder.
- Spermler hareket edebilmeliler ve işlevleri iyi olmalı: Eğer spermlerin hareketliliğinde veya işlevlerinde bir anormallik varsa, yumurtaya ulaşmaları veya onu döllemeleri zor olabilir.
Tıbbi Sebepler
Erkek kısırlığı çeşitli sağlık problemleri ve tıbbi tedavilerden de kaynaklanabilir:
- Varikosel: Varikosel, testislerdeki toplardamarların şişmesidir. En yaygın tedavi edilebilir erkek kısırlığı sebebidir. Varikoselin kısırlığa neden sebep olduğu tam olarak bilinmiyor ancak sebebi anormal kan akışı olabilir. Varikosel sperm adedi ve kalitesinde düşüşe sebep olur.
- Enfeksiyon: Bazı enfeksiyonlar sperm üretimi ve sağlığını etkileyebilirler ve ayrıca spermlerin iletiminde sorun oluşturabilirler. Bunlar arasında testis ve epididimiste inflamasyon ile bazı zührevi hastalıklar bulunuyor. Bazı enfeksiyonlar kalıcı testis hasarına sebep olabilseler de, yine de sperm toplamak mümkün olur.
- Boşalma problemleri: Meni orgazm sırasında penisten çıkmak yerine mesaneye geri döndüğünde bu bir problemdir. Buna diyabet, omurilik sakatlıkları, ilaçlar, mesane ameliyatı, prostat veya üretra ameliyatları sebep olabilir.
- Spermlere saldıran antikorlar: Sperm karşıtı antikorlar, hatalı bir şekilde spermleri yabancı işgalci olarak gören bağışıklık sistemi elemanlarıdırlar ve spermleri ortadan kaldırmaya çalışırlar.
- Tümörler: Kanser ve iyi huylu tümörler erkek üreme organlarını doğrudan etkileyebilirler ama bunun yanında üreme ile alakalı hipofiz bezi gibi hormon üreten yapıları da etkileyebilirler. Bazı durumlarda ameliyat, radyasyon ve kemoterapi erkek kısırlığındaki tümörleri tedavi edebilir.
- İnmemiş testis: Bazı erkeklerde anne karnındaki gelişim esnasında bir veya iki testis birden karındaki kese içerisinden skrotuma inmemiş halde kalırlar. Bu rahatsızlığa sahip olanlarda doğurganlık düşüktür.
- Hormon dengesizlikleri: Kısırlık testislerin kendilerinden veya hipotalamus, hipofiz, tiroid veya adrenal bezler gibi diğer hormonal sistemleri etkileyen anormalliklerden kaynaklanabilir. Düşük testosteron ve diğer hormonal problemlerin altta yatan başka sebepleri olabilir.
- Tüp ve sperm transferi kusurları: Spermler pek çok farklı tüpten taşınırlar. Bunlar ameliyatlardan kalan etkiler, geçmiş enfeksiyonlar, travma, anormal gelişim gibi çeşitli sebeplerden tıkanmış olabilirler. Tıkanma herhangi bir boyutta olabilir.
- Kromozom hataları: Klinefelter sendromu gibi çeşitli kalıtımsal bozukluklarda erkek üreme organlarında anormal gelişim vardır. Kistik fibrozis ve Kallmann sendromu gibi başka genetik sendromlar da kısırlık ile bağlantılıdırlar.
- Cinsel ilişki problemleri: İktidarsızlık, erken boşalma, ağrılı cinsel ilişki, penisin anatomik bozuklukları, psikolojik ve ilişkisel problemler gibi pek çok şey cinsel ilişki problemlerine sebep olabilirler.
- Çölyak hastalığı: Çölyak hastalığı buğdayda bulunan gluten proteinine karşı hassasiyetten kaynaklanır. Kısırlığa sebep olabilir. Glutensiz beslenmenin ardından düzelebilir.
- Belli ilaçlar: Testosteron replasman terapisi, uzun vadeli anabolik steroid kullanımı, kanser ilaçları, bazı ülser ilaçları, bazı artrit ilaçları ve diğer bazı ilaçlar sperm üretiminde azalmaya sebep olabilirler.
- Geçmiş ameliyatlar: Bazı ameliyatlar spermlerinizin boşalmalarına engel olabilirler ve bunlar arasında vazektomi, skrotum ve testis ameliyatları, prostat ameliyatı, büyük karın ameliyatları gibi pek çok ameliyat türü bulunuyor.
Çevresel Sebepler
Isı, toksinler ve kimyasallar gibi belli çevresel faktörlere aşırı maruz kalmak sperm üretimi ve işlevlerine zarar verebilir. Bazı bilinen sebepler şöyle:
- Sanayi kimyasalları: Böcek ilaçları, belli kimyasallar, organik solventler, boya maddeleri gibi şeyler düşük sperm adetlerine sebep olurlar.
- Ağır metallere maruz kalmak: Kurşun ve diğer ağır metaller kısırlığa sebep olabilirler.
- Radyasyon ve X ışınları: Radyasyona maruz kalmak sperm adetlerinde azalmaya sebep olabilir ama genelde zamanla normale döner. Yüksek dozda radyasyon durumunda sperm üretimi kalıcı olarak azalabilir.
- Testislerin fazla ısınmaları: Artan sıcalıklar sperm üretimi ve işlevlerini bozarlar. Bu konuda çalışmalar sınırlı olsalar da, sauna gibi yerlere sık gitmek sperm adetlerinde geçici azalmaya sebep olabilirler.
Uzun süre oturmak, sıkı kıyafetler giymek ve kucakta laptop ile uzun süre oturmak gibi şeyler testis torbasında sıcaklığı arttırabilirler ve bu nedenle sperm üretiminde azalmaya yol açabilirler.
Sağlık, Yaşam Tarzı ve Diğer Sebepler
Erkek kısırlığının bazı diğer sebepleri şöyle:
- İlaç kullanımı: Anabolik steroidler kas gelişimini uyarırlar ama testislerin daralmalarına ve sperm üretiminin azalmasına sebep olabilirler. Ayrıca uyuşturucular da sperm üretiminde sorunlar oluştururlar.
- Alkol kullanımı: Alkol almak testosteron düzeylerinde azalmaya, iktidarsızlığa ve sperm üretiminde azalmaya sebep olur. Aşırı içmekten kaynaklı karaciğer hastalıkları da kısırlığa yol açabilirler.
- Tütün ürünleri: Sigara içen erkeklerin sperm adetleri içmeyenlerden daha az olur. Pasif içicilik de benzer bir etkide bulunabilir.
- Kilo: Obezite doğurganlığı çeşitli şekillerde etkiler ve hem doğrudan spermleri, hem de hormon üretimini etkiler.
Risk Faktörleri
Erkek kısırlığı ile bağlantılı risk faktörleri şöyle:
- Tütün ürünleri kullanımı
- Alkol tüketimi
- Bazı yasadışı uyuşturucular
- Fazla kilolu olmak
- Mevcut veya geçmiş enfeksiyonlar
- Toksinlere maruz kalmak
- Testislerin aşırı ısınmaları
- Testislerin travma geçirmiş olmaları
- Vazektomi veya başka karın ve kasık ameliyatları geçirmiş olmak
- İnmemiş testise sahip olmak
- Doğurganlık bozuklukları ile doğmak
- Tümör ve kronik hastalıklar gibi bazı tıbbi rahatsızlıklara sahip olmak
- Belli tedaviler geçirmek ve ilaçlar kullanmak
Komplikasyonlar
Erkek kısırlığının komplikasyonları şöyle olabilirler:
- Çocuk sahibi olamamaktan kaynaklı stres ve ilişki problemleri
- Pahalı ve müdahaleci üreme teknikleri
- Testis kanseri, melanoma, kolon kanseri ve prostat kanseri riskinde artış
Önleme
Erkek kısırlığı her zaman önlenebilir değildir. Ancak bazı sebeplerinden kaçınmak için çaba gösterebilirsiniz. Bunlar şöyle:
- Sigara içmeyin
- Alkolü azaltın veya bırakın
- Uyuşturucu kullanmayın
- Sağlılı kiloda kalın
- Vazektomi olmayın
- Testislerin uzun süre ısınmalarına engel olun
- Stresi azaltın
- Böcek ilaçlarına, ağır metallere ve diğer toksinlere maruz kalmaktan kaçının
Tedavi
Kısırlığın tam sebebi çoğu zaman bulunamaz. Ancak sebep tam olarak belli olmasa bile doktor gebelik elde edebilmeniz için çeşitli prosedürleri önerebilir.
Kısırlık vakalarında kadın partnerin de kontrol edilmesi önerilir. Partneriniz için de bazı tedaviler gerekli olabilirler. Ayrıca yardımcı üreme teknolojilerinin kullanımı da gerekli olabilir.
Erkek kısırlığının bazı tedavi seçenekleri şöyle:
- Ameliyat: Örneğin varikosel genellikle ameliyat ile düzelir ve tıkanan vas deferens ise tamir edilir. Geçmiş vazektomiler geri döndürülebilirler. Menide hiç sperm olmadığı durumlarda spermler doğrudan testislerden toplanabilirler.
- Enfeksiyonların tedavisi: Antibiyotik tedavisi üreme yolundaki enfeksiyonları tedavi etmeyi sağlayabilir ancak her zaman kısırlığı sona erdirmez.
- Cinsel ilişki problemlerinin tedavisi: İlaçlar ve danışmanlık iktidarsızlık ve erken boşalma gibi doğurganlık problemlerinde iyileşme sağlayabilirler.
- Hormon tedavileri ve ilaçlar: Doktorunuz hormon replasman terapisi veya ilaçlar önerebilir. Özellikle belli hormonların çok yüksek ve düşük olmaları durumunda veya bedenin hormonları kullanma şeklindeki bozukluklarda bu durum geçerli olabilir.
- Yardımcı üreme teknolojileri: Bu yöntemlerde spermler normal boşalma ile, ameliyat ile ve donörler ile toplanabilirler. Hangilerinin olacağı vakaya ve isteklere göre belli olur. Sonrasında spermler kadın genital yollarına enjekte edilirler veya tüp bebek tedavisi ile doğrudan yumurtaya aktarılırlar.
Tedaviler İşe Yaramazsa Ne Olur?
Nadiren de olsa erkek kısırlık problemleri tedavi edilemezler ve bir erkeğin baba olması imkansız olabilir. Doktor bir çocuk evlat edinmenizi önerebilir.
