Aşılama (intrauterin inseminasyon), kısırlık tedavisinde kullanılan yardımcı yöntemlerden bir tanesidir. Erkekten alınan spermin doğrudan kadının rahmine enjekte edildiği bu prosedür, kısırlık sorunu yaşayan bazı çiftlerin bebek sahibi olmalarına yardımcı olmaktadır.
Doğal yolla gerçekleşen gebelik sırasında spermin rahim ağzından geçerek rahme ve fallop tüplerine ulaşması ve yumurtayla bir araya gelmesi gerekmektedir. Aşılamada ise erkekten alınan sperm yıkanıp hazırlanarak doğrudan rahme enjekte edilmekte ve spermin yumurtaya yakınlaşması sağlanmaktadır.
Spermin aşılama ile rahme enjekte edilmesiyle birlikte döllenmenin ve sonuç olarak gebeliğin gerçekleşmesi beklenmektedir. Aşılama, kısırlığın nedenine bağlı olarak kadının normal adet döngüsüyle uyumlu bir şekilde gerçekleştirilebilir veya süreci desteklemek adına doğurganlık ilaçları kullanılması gerekebilir.
Aşılama Tedavisi Nedir?
Aşılama tedavisi, erkekten alınan spermin kadının rahmine doğrudan enjekte edildiği bir tedavi yöntemidir. Bu tedavi, doğal yolla bebek sahibi olmakta zorlanan bazı çiftlere yardımcı olabilmektedir.
Normalde korunmasız cinsel ilişki sırasında spermlerin yalnızca yüzde 5’lik bir kısmı vajinadan rahme ulaşabilmektedir. Yumurtlama sırasında yumurtalıkların bıraktığı yumurta ise spermle bir araya gelmek üzere fallop tüpüne ilerlemektedir. Sperm ve yumurtanın bir araya gelip döllenmenin gerçekleşmesiyle gebelik mümkün olmaktadır.
Aşılamada spermler toplandıktan sonra yıkanmakta ve konsantre hale getirilen sıvı içerisinde yalnızca yüksek kaliteli spermler kalmaktadır. Ardından bu spermler bir kateter yardımıyla rahme yerleştirilmektedir. Aşılamada spermin yumurtaya ulaşmak için gitmesi gereken mesafe kısaldığı için yumurtanın döllenme şansı artmaktadır.
Aşılama genelde daha invazif ve daha pahalı kısırlık tedavilerine başvurmadan önce uygulanan bir prosedür olmaktadır. Bazı durumlarda aşılama öncesi doğurganlık ilaçları kullanarak yumurtlamanın gerçekleştiğinden emin olmak gerekebilir.
Aşılama Neden Yapılır?
Aşılama genel olarak doğal yolla bebek sahibi olamayan çiftlere uygulanan tedavilerden bir tanesidir. Doktorunuz aşağıdaki durumlarda aşılamanın sizin için uygun olduğuna karar verebilir:
Açıklanamayan kısırlık
Kısırlığın nedeninin bulunamaması durumunda açıklanamayan kısırlık söz konusudur. Açıklanamayan kısırlık tedavisinde ilk adım genellikle aşılama olmaktadır.
Endometriozis
Endometriozis nedeniyle kısırlık sorunu yaşayan kadınlarda doğurganlık ilaçlarının da yardımıyla kaliteli yumurtalar elde edilebilir ve aşılama uygulanabilir.
Erkeğe bağlı kısırlık
Erkeğin doğurganlığını görmek için öncelikle sperm analizi gerçekleştirilir. Spermle ilgili bazı sorunlarda aşılama ile hareketliliği yüksek spermler seçilerek gebelik şansı arttırılabilir.
Rahim ağzıyla ilgili sorunlar
Rahim ağzı, rahmin sonunda bulunan ve vajina ile rahmi birbirine bağlayan bölgedir. Yumurtlama sırasında rahim ağzı çevresinde salgılanan mukus, spermin yumurtaya ulaşmasını kolaylaştırmaktadır. Ancak bu mukus bazen çok kalın olmaktadır ve spermin ilerlemesini zorlaştırabilmektedir. Bazı sağlık sorunları rahim ağzını kalınlaştırarak spermin hareketini etkileyebilmektedir. Aşılama ile sperm doğrudan rahme yerleştirilerek döllenme şansı arttırılabilir.
Yumurtlama sorunları
Yumurtlama ile ilgili sorunlar olması halinde de aşılama uygulanabilir. Yumurtlama olmaması veya yumurta sayısının az olması gibi durumlarda doğurganlık ilaçları ve aşılama sayesinde gebelik gerçekleşebilir.
Sperm alerjisi
Nadiren de olsa meni içinde bulunan proteinler alerjiye neden olabilmektedir. Bu nedenle sperm alerjisinin şiddetli olması halinde aşılama ile alerjik reaksiyonların önüne geçilebilir.
Aşılama Ne Zaman Yapılır?
Aşılama yaklaşık 4 hafta süren bir tedavidir. Yani aşılama için gerekli olan süre yaklaşık olarak bir adet döngüsünü kapsamaktadır.
Aşılama öncesi hem kadının hem de erkeğin kan testi, sperm analizi ve ultrason gibi testler ile detaylı bir muayeneden geçmeleri gerekmektedir. Muayene tamamlandıktan sonra bazı kadınların 5 gün ila 2 haftaya kadar doğurganlık ilaçları kullanmaları gerekli olabilmektedir.
Aşılama, oldukça hızlı gerçekleşmekte ve spermin rahme yerleştirilmesi yalnızca birkaç dakika sürmektedir. Bununla birlikte işlem sonrası kadının belli bir süre uzanması gerekebilir.
Aşılamadan iki hafta sonra gebelik testi yapılarak işlemin başarılı olup olmadığı kontrol edilebilir. İki hafta beklenmesinin nedeni, gebelik sırasında üretilen hCG hormonunun kanda ve idrarda tespit edilebilmesi için artmasının gerekli olmasından kaynaklanmaktadır.
Aşılama Öncesi Neler Yapılır?
Aşılama kadar aşılama öncesi süreç de önemlidir. Aşılama öncesinde izlenmesi gereken adımlar genel olarak şu şekildedir:
- Sperm örneğinin hazırlanması: Aşılama için öncelikle erkeğin sperm örneği vermesi gerekir. Sperm örneği alındıktan sonra spermler yıkanır ve düşük kaliteli spermler ile aşılama için gerekli olmayan diğer maddeler ayrıştırılır.
- Yumurtlamanın takibi: Aşılamada zamanlama çok önemli olduğu için yumurtlamanın ne zaman gerçekleşeceğini bilmek gerekir. Ovulasyon testleri ile vücutta LH hormonu üretimindeki artış tespit edilebilir. Bunun yanı sıra ultrason ile yumurtalıklar ve yumurta gelişimi takip edilebilir. Aynı zamanda yumurtlamanın istenen zamanda gerçekleşmesi için hCG enjeksiyonu gerekli olabilir.
- Aşılama zamanına karar verilmesi: Aşılama genelde yumurtlamanın tespit edilmesinden sonra birkaç gün içinde gerçekleştirilir. Bununla birlikte aşılamanın tam olarak ne zaman yapılacağına doktorunuz karar verecektir.
Aşılama Nasıl Yapılır?
Aşılama için muayene masasına bacaklarınızı açacak şekilde uzanmanız gerekir. Ardından vajinaya spekulum ve kateter yerleştirilir. Kateter, rahim ağzından rahme ulaşan bir yapıda olduğu için sperm örneği, kateter yardımıyla rahme ulaştırılır. Ardından kateter ve spekulum çıkartılır.
Aşılama sonrası kısa bir süre sırt üstü yatmanız gerekli olabilir. Sonrasında ise günlük aktivitelerinize devam edebilirsiniz. Aşılamadan sonraki birkaç gün boyunca lekelenme şeklinde hafif kanama yaşamanız normaldir.
Aşılama sonrası iki hafta bekledikten sonra evde gebelik testi yapabilirsiniz. Ancak doktorunuz daha kesin sonuçlar elde etmek adına kanda gebelik testi yapılması için kendisini ziyaret etmenizi isteyebilir.
Aşılamadan sonra gebe kalamadıysanız, diğer kısırlık tedavilerini denemeden önce tekrar aşılama yaptırmak isteyebilirsiniz. Aşılamada gebelik şansını arttırmak için tedaviye 3 ila 6 ay süreyle devam edilebilir.
Aşılamada Başarı Oranı Nedir?
Aşılamada başarı oranı, çeşitli faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterecektir. Aşılama başarısını etkileyen faktörlerden bazıları şu şekildedir:
- Yaş
- Doğurganlık ilacı kullanımı
- Sağlık durumu
- Kısırlığın nedeni
Doktorunuz, aşılama ile gebelik şansınızı nasıl arttırabileceğiniz konusunda size yardımcı olacaktır.
Aşılama başarısında kısırlıktan sonraki en önemli faktör, kadının yaşıdır. Bu nedenle çoğu uzman bu tedavinin 40 yaşından önce denenmesini önermektedir. Yaş ilerledikçe sahip olunan yumurta sayısı ve yumurtaların kalitesi azaldığı için aşılamanın başarı oranında düşüş görülmesi normaldir.
Aşılamanın Riskleri
Aşılama genel olarak basit ve güvenli bir işlemdir. Bu nedenle aşılama sonrası komplikasyon görülme riski düşüktür. Bununla birlikte her tedavide olduğu gibi aşılamada da bazı riskler söz konusudur:
- Enfeksiyon: İşlem sonrası enfeksiyon riskinde hafif bir artış olabilir.
- Lekelenme: İşlem sırasında rahme kateter yerleştirilmesiyle ufak miktarda vajinal kanama olabilir. Bu kanama genellikle gebelik şansını etkilememektedir.
- Çoğul gebelik: Aşılama, çoğul gebelikle ilişkili olmamakla birlikte aşılama ile birlikte yumurtalıkları uyaran ilaçların kullanılması, çoğul gebelik riskini önemli ölçüde arttırabilmektedir.
Sonuç Olarak
Aşılama, genel olarak düşük riskli ve güvenli bir tedavidir. Doğal yolla bebek sahibi olamayan çiftlere yardımcı olarak kullanılan bu tedavi, kısırlık sorunu yaşayan bazı kişiler için uygun bir yöntemdir. Aşılamanın sizin için uygun olup olmadığını öğrenmek için doktorunuza danışabilirsiniz. Doktorunuz, durumunuzu detaylı bir şekilde değerlendirerek aşılamaya karar verebilir veya gebelik şansını arttırmak için ilaç tedavisi veya tüp bebek gibi başka tedavi yöntemleri önerebilir.
